یکی از مهم ترین سفرنامه هایی که در نیمه دوم قرن یازدهم هجری/ قرن هفدهم میلادی، در جهان اسلام نوشته شده، سـیاحت نامه اولیاء چلبی (١٠٩٣- ١٠٢٠هـ.ق/١۶٨٢- ١۶١١م)، سیاح اهل عثمانی و ملقب به ابن بطوطه ترکها است. اولیاء در طی بیش از چهل سال مسافرت در سرزمین های قلمرو دولت عـثمانی و برخی مناطق خارج از سلطه آن، مشاهدات خود را در سیاحت نامه ای ده جلدی ثبت و ضبط کرده است.
برخی محققان آن را با سفرنامه شاردن مقایسه کرده و برخی آن را مفصل ترین سفرنامه تاریخ اسلام و بلکه جـهان دانسته اند که مانند دایره المعارفی به موضوعات مختلف پرداخته و اطلاعات ارزشمندی به دست میدهد.
اولیاء در تحریر مشاهداتش به توصیف عمومی شهرها، تحلیل معنی اسم شهرها، روایت تاریخچه شهرها، عادات و عرف سکنه و اهالی شهرها، زیارتگاهها، محصولات، خوردنیها، نوشیدنیها، مشاهدات عجیب و غریبش و زبان و مذهب اهالی شهرها پرداخته است.
فون هامر پورگشتال مورخ اتریشی، نخستین مورخی است که در تالیف کتاب «تاریخ امپراطوری عثمانی» از سفرنامه چلبی یاد و از آن در تالیف آثارش استفاده کرده است.
زندگینامه اولیاء چلبی
تنها اثر قدیمی که در مورد حیات اولیاء چلبی اطلاعاتی به ما ارائه میکند، سیاحت نامه اوست.
برخی عناوین کتاب:
روستای چاغله غورنه
قلعه قرشی
روستای رخ خان
منزل اوچ کلیسا
عجایب و غرایب اوچ کلیسا
روستای سکون
منزل کنار رود زنگی چای
روستای سدرک
گرماب سدرک
زاویه احمدبیگ
توصیف شهر قره باغلار
اوصاف قلعه نخجوان نقش جهان
منزل کسیک گنبد
کناره رود ارس
اوصاف شهر قره باغلار کوچک
قصبه زنوز
توصیف قلعه تسوی
….