پاورپوينت انسان و محیط زیست پايه يازدهم، درس اول آب سرچشمه زندگي

تقسیم بندی آب موجود در جهان(71% از سطح کره زمین)
وضعیت آب در ایران
* ایران از نظر جغرافیایی در بخش بیابانی و نیمه بیابانی جهان قرار گرفته و از کل مساحت آن تنها 15 درصد آن از پوشش گیاهی برخوردار است و بیش از 85 درصد کشور ما جزو مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود.
* سهم سرانه آب هر نفر در کشور:
40 سال پیش:7000 متر مکعب    
در حال حاظر:2000 متر مکعب
در سال 1404: 1500 متر مکعب
وضعیت مصرف آب در ایران
* افزون بر مصارف خانگی آب مصارف    دیگری همچون آبیاری درختان،شستشوی خیابان ها و مصارف صنایع نیز وجود دارد. به همین دلیل مصرف آب کشور بسیار بیشتر از آبی است که در خانه مصرف می شود.
مصرف کشاورزی
* همچنان که در بخش های قبل دیدیم، بارش در بسیاری از نقاط کشور ما به اندازه کافی نیست. علاوه بر این، بخش عمده همین بارش ها نیز در فصول مورد نیاز برای کشاورزی اتفاق نمی افتد و به همین علت،کشاورزی در ایران عمدتا وابسته به آبیاری است. کشور ما بیشترین وسعت زمین تحت کشاورزی با آبیاری را به خود اختصاص داده است؛ همچنین بیشترین مصرف آب در ایران در بخش کشاورزی صورت می پذیرد.
* سه مورد از راه های بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی:
1-استفاده از روش های آبیاری متناسب در هر منطقه(روش های آبیاری نوین و روش های سنتی علمی)
2-رعایت الگوی کشت، متناسب با وضعیت آب و هوایی و ظرفیت آبی هر منطقه
3-بهره گیری از فناوری هایی که به افزایش بهره وری آب در مزرعه یا باغ می انجامد.
مصرف شهری- روستایی
* یکی دیگر از مهم ترین مصارف آب، در بخش آشامیدن و آبیاری فضاهای سبز، صورت می پذیرد. به طور متوسط، هر فرد در طول روز، بیش از 200 لیتر آب برای مصارفی نظیر آشامیدن، نظافت و … به طور مستقیم مصرف می کند. به صورت میانگین در حدود 6% مصارف آب در کل کشور، مربوط به بخش آشامیدنی و شهری است.
مصرف صنایع
* بخش دیگری که به طور جدی نیاز به آب دارد، صنعت است. صنایع مختلف در فرایند تولید کالای خود به آب نیاز دارند. برخی از صنایع نظیر صنایع فولاد عموما به آب زیادی نیاز دارند و به همین دلیل است که در تعیین مکان مربوط به احداث این دست صنایع، توجه به دسترسی مناسب به منابع آبی، یک ضرورت مهم به شمار می رود. لذا با توجه به محدودیت آب در ایران، استقرار صنایع در هر استان دقیقا باید مورد ارزیابی و محیط زیستی مکان یابی قرار گیرد.
آب مجازی
* در تولید کالاها و محصولات، آب فراوانی مصرف می شود. به نظر شما برای تولید نهایی یک عدد سیب چقدر آب مصرف می شود؟
اقدامات کشور های توسعه یافته به منظور پیشگیری از کمبود آب
1-درکارواش ها و استخرها از دستگاه های تصفیۀ آب استفاده شد تا از همان آب مصرفی دوباره استفاده شود.
2-در دستشویی ها و حمام ها از شیرآلاتی استفاده کردند که حجم کمتری از آب را از خود تخلیه نمایند.
3-محاسبۀ هزینه آب آپارتمان ها بر اساس تعداد نفر شد، خانه هایی که اتومبیل می شویند یا چمن زیاد آب می دهند جریمه های سنگین شدند.
4-در اماكن عمومی ازچشم های الكترونیک برای شیر دستشویی ها استفاده شد.
5-شرکت های تحقیقاتی روی شیوه جدید آبیاری کشاورزی کار کردند و میزان آب مصرفی کشاورزی ۴۱ درصد کمتر شد.
تأمین آب
* آب رودها، چشمه ها، و دریاچه ها، گاهی مستقیما با لوله یا کانال به محل مصرف انتقال می یابد. اما به دلیل تغییرات میزان آب و فصلی بودن رودها و چشمه ها در فصل های مختلف و حتی خشک شدن آنها در تابستان که بیشترین مصرف کشاورزی نیز در این زمان است، آب آنها ذخیره می شود که این ذخیره سازی از طریق احداث سد انجام می شود.
مدیریت منابع آب
با توجه به مشکلات کمبود آب در کشور، توجه به مدیریت منابع آب بسیار ضروری است. تا کنون در این بخش، اقداماتی صورت پذیرفته است که به برخی از آنها می پردازیم.
الف)آب های سطحی: سد سازی یک اقدام ملی ضروری است که به منظور مدیریت منابع آب، کنترل سیلاب ها، توزیع مناسب آب در سطح کشور، ذخیره سازی منابع برای دوره های مصرف دراز مدت و ایجاد ذخیره انرژی پاک انجام می شود. مجموعه سدهای ساخته شده در چند دههٔ اخیر، نقش به سزایی در پیشرفت کشور در زمینه های فوق داشته است. اما همچون بسیاری از اقدامات بشری دیگر، سد سازی نیز باید با مراقبت های محیط زیستی جدّی همراه باشد. به عنوان مثال کم توجهی به مسائلی نظیر پایین دست رود، تشدید تبخیر از سطوح آبی سدها، مکان یابی نادرست سد، می تواند برای ارزش های منابع طبیعی پیامد های نامطلوبی را به دنبال داشته باشد.
ب) آب زیر زمینی: آب های زیرزمینی حدود 55 درصد آب مورد نیاز ما را در مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی تأمین می کنند. آب های زیرزمینی با نفوذ آب های سطحی به درون آبخوان ها(سفره های آب زیرزمینی) تشکیل می شوند و از طریق چاه، چشمه یا قنات به محل مصرف انتقال می یابند. برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی باعث می شود سطح آب های زیرزمینی در منطقه روز به روز افت کند و سرانجام به جایی خواهد رسید که آبی برای استخراج وجود نخواهد داشت. پایین آمدن سطح آب های زیرزمینی به معنای خشک شدن سفره آب زیرزمینی و از بین رفتن چاه ها، قنات ها و چشمه های آنهاست.
دشت ممنوعه
* گاه بهره برداری از منابع آب به حدی زیاد می شود که آبخوان درمعرض خطر نابودی قرار می گیرد و وزارت نیرو حفر چاه جدید در آن دشت را ممنوع اعلام می کند و به آن دشت ممنوعه می گویند. 

* تاثیرات اضافه برداشت و بر هم خوردن تعادل آب های زیر زمینی:
1-ایجاد مشکلات کمی و کیفی آب موجود در آبخوان ها
2-شکل گیری پدیده ای به نام فرونشت زمین
* فرونشت زمین چگونه ایجاد می شود و چه مشکلاتی در پی دارد؟
در این پدیده، پس از خروج آب از فضای خالی میان دانه های خاک در اعماق زمین، به دلیل وزن ستون خاک بالای آن، به تدریج، نشست زمین اتفاق می افتد. فرو نشست می تواند منجر به درزها و شکاف هایی گاهی طولانی روی سطح زمین شود و منجر به خرابی و خسارت سازه هایی که بر روی آن بنا شده است، گردد.
آلودگی آب ها
* علاوه بر مشکلاتی که کمیت آب برای انسان ایجاد می کند، کیفیت آب های قابل دسترسی هم مهم است. آلودگی، آب قابل دسترس را محدود می کند.
* هرگونه تغییری که موجب تغییر شرایط فیزیکی، شیمیایی و زیستی آب شود به طوری که از حد استاندارد آن خارج شود را آلودگی آب گویند.

بازچزخانی و استفاده مجدد آب
* در هر خانه سه دسته آب وجود دارد:
1-آب سفید که در لوله جریان دارد.
2-آب خاکستری که در مصارفی چون حمام ، شستشوی ظروف و میوه و حبوبات ایجاد می شود.
3- آب سیاه 
فاضلاب از 99/9 % آب و 0/1 % مواد جامد تشکیل شده است.بازچرخانی آب یعنی استفاده مجدد از فاضلاب. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، از آب خاکستری در مصارفی نظیر آبیاری فضای سبز و … استفاده می شود. بدین ترتیب، فاضلاب که تا قبل از فرایند تصفیه، آبی آلوده است و عمدتا به عنوان تهدیدی برای سلامتی و بهداشت شناخته می شود، در دنیای امروز به عنوان منبع جدید آب (که در زمره منابع آب نا متعارف دسته بندی می گردد) قلمداد می شود.
حریم آب
* قسمتی از زمین های اطراف رودخانه ها، تالاب ها و برکه ها را حریم آنها می گویند. طبیعی است كه رعایت این فاصله برای حفاظت از آنها لازم است و طبق مقررات، حدود آن توسط وزارت نیرو یا شرکت های آب منطقه ای تعیین می شود. آب های زیرزمینی نیز به شدت در معرض آلودگی اند.در بعضی از شهرها و بیشتر روستاهای کشور، فاضلاب های خانگی از طریق چاه های جذبی دفع می شوند که این نوع تخلیه  فاضلاب، آلودگی منابع آب زیرزمینی را به دنبال دارد. همچنین شیرابه های ناشی از فضولات دامی که دارای مقدار زیادی ازت و موجودات ریز زنده است، منابع آب را آلوده می کنند. به طور معمول این منابع آلاینده نیز بیماری زا هستند.
* برای جلوگیری از بروز آلودگی وتخریب سازه ها لازم است برای منابع آبی، فاصله یا حریم قائل شد. برای رودخانه های فصلی و همچنین رود های دائمی که در تمام طول سال آب در آنها جریان دارد، در مواقع بارش شدید ممکن است دچار سیلاب شوند و حجم و ارتفاع آب در آنها تا چند برابر افزایش یابد. به همین دلیل حریم بستر رودخانه ها باید همیشه رعایت شود و از هر گونه ساخت و ساز یا بهره برداری غیراصولی در محدودۀ رودخانه ها خودداری شود.