فهرست موضوعي

تاريخچه
لاک و موارد مصرف در قوطي صنايع غذايي
شرايط واردات وصادرات
موارد مصرف و کاربرد
مواد اوليه مصرفي براي تهيه لاك
رزین ها
حلال ها
رنگدانه يا پيگمانها
پيگمانها به دو گروه تقسيم بندي مي شوند كه شامل
الف) طبیعی
ب) مصنوعی
لاك از نظر كاربرد به دو گروه تقسيم مي گردد
مهمترين انواع لاك كه براي قوطي ها استفاده مي شود عبارت است از
متداول ترين لاك هاي مصرفي در ايران عبارتند از
روش هاي لاك اندود كردن:
1- لاك اندود كردن استوانه اي:
روش مدرن پخت لاك
تست هاي مربوط به لاك ورق قوطي ها
لاك مصرفي در قوطي هاي مورد استفاده جهت فرآورده هاي غذايي بايد خصوصيات زير را داشته باشد:
شرايط صادرات
منابع

بخشي از متن هاي درون پاورپوينت

در گذشته هاي دور، قوطي هاي غذا بوسيله دست و از جنس ورق حلبي ساخته مي شدند و درزهاي كنار و دو طرف آنها با آلياژ قلع و سرب لحيم كاري مي گشت. اين روش تا سال 1900 كه روش درزبندي مضاعف دو طرف قوطي بصورت تجاري اعمال شد، ادامه داشت. در نيمه دوم قرن نوزدهم قوطي هايي با لبه مضاعف كه بعنوان قوطي هاي بهداشتي شناخته شدند، توليد گرديده و بصورت گسترده اي در اروپا مورد استفاده قرار گرفت. درب اين قوطي ها بوسيله يك دستگاه درزبندي به لبه قوطي محكم شده و فضاي بين درز بوسيله يك واشر لاستيكي پر مي گشت.

خصوصيات نوع ورق مورد استفاده در قوطي سازي بسيار حائز اهميت است. اگرچه حلب مهمترين ماده اي است كه براي بسته بندي مواد غذايي مورد استفاده قرار مي گيرد، وليكن ورق هاي استيل بدون قلع نيز براي اين منظور استفاده مي شوند كه ماده اصلي اين گونه ورق ها پوشش اكسيد كروم با كيفيت بالا است.

اصطلاح پوشش قوطي، مترادف پوشش دهي فلزات مورد استفاده در صنعت ساخت قوطي و بسته بندي هاي فلزي است. پوشش هاي محافظ قوطي و ظروف بسته بندي فلزي قدمتي در حدود نيم قرن دارند. زماني كه توليد انبوه صنايع غذايي وسعت پيدا كرد و ساخت قوطي هاي كنسرو اين مواد در سطح جوامع صنعتي جزء نيازهاي زندگي مدرن شد، اين پوشش ها از نظر كيفي متحول شدند. امروزه سطح خارجي قوطي ها با اهداف تزئيني و تبليغاتي پوشش داده مي شوند.

در كشورمان ساخت قوطي فلزي از سال 1307 شمسي توسط شخصي به نام درخشان در رابطه با نگهداري مواد غذايي، مورد توجه قرار گرفت. در سال 1334 سيستم لاك زني اتوماتيك در ايران نصب و مورد بهره برداري قرار گرفت . قوطي هايي كه امروزه ساخته مي شوند سرباز بوده و يا اصولا سه قسمتي هستند كه شامل يك بدنه و دو درب در دو طرف قوطي مي باشند و بدنه قوطي بصورت استوانه اي فرم داده شده است. روي سطح همه قوطي ها با لاك مناسب محفاظت شده است. روي ورق قوطي هاي سه تكه اي نيز قبل از فرم دادن با لاك پوشيده شده است ولي قوطي هاي دو تكه ( قوطي هايي كه دو قسمت بدنه بدون درز و درب دارند ) لازم است بعد از فرم دادن لاك پاشي شوند.

لازم به ذكر است كه در سال 1371 با حمايت بي دريغ اداره كل صنايع فلزي جهت ورود چند خط مدرن براي ساخت قوطي غذايي و لاك و چاپ، ارز مورد نياز، تامين شده كه خود نقش اساسي در بهبود كيفيت داشت. ضمن اينكه در سالهاي اخير بخش خصوصي نسبت به ورود ماشين آلات مدرن قوطي سازي و لاك و چاپ اقدام نموده كه تعدادي از آنها، نصب و راه اندازي شده است و تعدادي در حال نصب مي باشند.

طبق کتاب مقررات صادرات و واردات سال 1387 در شماره 3208
الف : محلول‌هاي محصولات در حلال‌هاي فرار آلي به شرط آنكه حلال آن بيش از 50
درصد وزن محلول باشد مشمول شماره 08  32 مي‌شوند.
ب:  فرآورده‌ها براساس مواد ‌رنگ‌كننده از انواعي كه براي رنگ‌كردن هر ماده يا به عنوان اجزاي تشكيل‌دهنده در ساخت فرآورده‌هاي رنگ‌كننده مصرف مي‌شوند و پيگمانهاي به صورت ديسپرسيون از انواعي كه در ساختن رنگها از جمله لعابها  به‌كار مي‌روند كه به حالت مايع يا خميري در محيط‌هاي غير‌آبي هستند، يا ساير فرآورده‌هاي آنها، مشمول شماره 3208 نمي‌شوند.

مواد اوليه مصرفي براي تهيه لاك:

لاك ها يا لعاب ها پوشش هاي محافظت كننده اي مي باشند كه اين پوشش ها تركيباتي به قرار زير مي باشند :

مهم ترين قسمت لاك هاي مواد خوراكي را رزين ها  تشكيل مي دهند كه به دو فرم طبيعي و مصنوعي در تهيه لاك مورد استفاده قرار مي گيرند.
الف- رزين هاي طبيعي نظير اولئورزين ها، تركيباتي از صمغ هاي طبيعي و روغن هاي خشك كننده هستند.
ب- رزين هاي مصنوعي نظير وينيل ها، اپوكسي فنوليك ها، ارگانوسلها، وينيل الكل ها، فنوليك ها، اپوكسي آمين ها و آكريليكها.
رزين ها درحلالها بصورت محلول بوده و در طول زمان پخت با عمل كيورينگ با ايجاد شبكه هاي محكم و يا عمل پليمريزاسيون قشر نازكي را برروي ورق ايجاد مي نمايد.

حلالها عامل انتقال دهنده رزين ها، پيگمانها يا رنگدانه هاي موجود در لعاب هستند و شفافيت لازم را پس از انجام عمل پليمريزاسيون رزين ها و تشكيل قشر مورد نظر بر روي ورق ها ايجاد مي كنند، بطور تقريب 30 تا 90 درصد مواد لاك ها را حلال ها تشكيل مي دهند كه بر اثر حرارت و پس از عمل پليمريزاسيون از محيط خارج مي شوند.

2- پيگمانهاي آلي: شامل كربنات كلسيم، سولفات باريم، سيليكات منيزيم و سيليكات آلومينيوم.

مهمترين انواع لاك كه براي قوطي ها استفاده مي شود عبارت است از:

1- اولئورزينوس داراي ريشه روغني

2- فنوليك داراي ريشه هاي رزين هاي فنل فرم آلديئه

3- اپوكسي فنوليك داراي ريشه اپي كلرو هيدرين و دي فنيل پروپان

4- اكريليك

بتدريج لاك تمام سطح آنها را پوشانيده و به استوانه هاي بعدي منتقل مي نمايند ميزان رزين را مي توان به وسيله پيچ هايي كه مقدار رزين و فاصله استوانه ها را كم و زياد مي نمايد، تنظيم نمود. هنگامي كه ورق ها در مسير خود از بين استوانه ها عبور مي نمايند از ورقه نازكي لاك پوشيده مي شوند. اين لاك تازه و خام مي باشد و بايستي پخته و بر روي ورق فلزي قلع اندود شده، تثبيت شود. براي اين كار ورق ها در مسير خود هنگامي كه از دستگاه لاك اندود كردن خارج مي گردند بر روي زنجيره متحركي قرار گرفته و وارد كوره مخصوصي مي شوند. درجه حرارت اين كوره كه در قسمت پخت بين 180-230 درجه سانتي گراد است، ثابت نگهداشته مي شود تا لاك كاملا پخته شود. مدت زمان لازم براي پخت رزين و خروج از كوره بين 15-20 دقيقه مي باشد. درجه حرارت كوره پس از قسمت پخت بتدريج كاهش يافته و با خنك كردن ورق ها آن را به درجه حرارت محيط كارگاه مي رسانند. ورقهاي لاك اندود شده پس از خاتمه عمليات و خروج از كوره به وسيله ماشين هاي برش مخصوص به ابعاد و اندازه هاي معين متناسب با بدنه و سروته قوطي بريده مي شوند. اين قطعات هنگام تبديل به قوطي و همچنين در موقع درب بندي شديدا تحت فشار قرار مي گيرند.

عمليات سخت شدن تحت تابش UV مناسب، بسيار سريع است. هنگامي كه مولكولهاي حساس به نور انرژي تابشي را جذب مي كنند، راديكالهاي آزاد ايجاد شده كه در عمليات پليمريزاسيون يا ايجاد پيوند عرضي شركت كرده و پوشش مايع را به جامد تبديل مي كنند.

لاكها، جلاها و جوهرهايي كه بصورت 100% رزين هستند به اين وسيله سخت مي شوند. اشعه UV در اين روش توسط لامپهاي بخار جيوه توليد مي شوند. عمليات سخت شدن در طي 1 ثانيه صورت مي گيرد.