مقدمه. 1
تعريف جنگ روانی.. 3
تاريخچه جنگ رواني در عصر حاضر. 4
هدف از جنگ رواني.. 5
انواع جنگ رواني.. 6
استراتژي جنگهای رواني.. 7
تمركز تهاجم رواني در جغرافياي انساني.. 8
روشهاي جنگ رواني.. 9
پايه ها و عوامل جنگ رواني.. 12
انواع تبليغات براساس محدوده تحت پوشش... 15
افكار عمومي در جنگ روانی.. 17
جنگ در هنگامه کارزار. 18
پشتيباني عمليات رزمي.. 20
عمليات رواني.. 21
عمليات رواني و نقش آن در مأموريتهاي نظامي.. 21
جنگ رواني و افكار عمومي پس از جنگ جهاني دوم. 22
عمليات رواني در جنگ و صلح.. 23
نتيجه گيري.. 26
منابع 28
مقدمه :
هنگاميكه در جامعه درباره جنگ رواني سخن گفته می شود ، اگر افراد تصوري آميخته با شعبده بازي و تردستي از آن نداشته باشند، دست کم آنرا بر مبناي تجربه‌ها و خوانده‌ها و شنيده‌هاي تاريخي خود درك مي‌كنند كه آن هم نمونه‌هاي ساده و سنتي هستند .
با پيشرفت وسايل ارتباط جمعي و گسترش روابط بين‌الملل، تأثير تبليغات و عمليات رواني بر فرهنگها و نگرش‌هاي اجتماعي كاملا ملموس بوده و به عنوان حربه‌اي براي تغيير افكار عمومي مورد استفاده قرار گرفته است . به همين منظور كشورهايي كه از نظر اقتصادي و اجتماعي پيشرفت قابل ملاحظه‌اي كرده‌اند اكنون از آن به عنوان ابزاري براي پيشبرد اهداف خود بهره مي‌برند . اين در حالي است كه جوامعي كه به علل گوناگون كاستيهايي درزمينه هاي مادي ومعنوي دارند آسيب‌پذيرتر بوده و مورد هجوم تبليغاتي كشورهاي توسعه يافته قرار مي‌گيرند .
يكي ازابزار مورد استفاده كشورهاي توسعه يافته و يا آن گروه از دولتها كه با هم تخاصماتي دارند ، تبليغ و استفاده راهبردي از آن براي دستيابي به اهداف خود و منزوي كردن كشورمقابل است، به همين دليل امروز دستگاههای تبليغاتي و سياسي در شرايطي قرار گرفته‌اند كه عمليات آنها با عنوان جنگهای رواني مورد بررسي قرار مي‌گيرد .
تعريف جنگ روانی
از جنگ رواني به دليل كاربرد متفاوت در بحثهاي سياسي، نظامي، فرهنگي و اجتماعي تعاريف گوناگوني شده كه در اينجا به مهم‌ترين آنها براساس موضوع مورد بحث اشاره مي‌شود :
«جنگ رواني ، كلية فعاليت‌هايي است كه به منظور تأثيرگذاري بر افكار و رفتار گروه‌هاي بيگانه مورد نظر چه در زمان جنگ و چه زمان صلح انجام مي‌شود ».
تاريخچه جنگ رواني در عصر حاضر
نياز جنگ رواني به تحليل عميق و گسترده تأثير بسزائي در تحقيقات و علوم اجتماعي امريكا در سالهاي جنگ كره داشت. از سال 1950 دانشمندان علوم اجتماعي آمريكا بيش از هر زمان ديگري به مطالعه نخبگان ارتباطاتی و ديگر الگوهاي رفتاري در جوامع خارجي پرداختند، به همين منظور تعيين معيارهاي پژوهشي در مطالعه فرهنگهاي بيگانه توجه زيادي مبذول شد. همچنين تلاش عظيمي در زمينه توسعه سيستماتيك ابزارهاي پيچيده تر براي تشخيص و ارزيابي مؤثر موضوعاتي كه براي دست‌اندركاران جنگ رواني مفيد بوده انجام شد.
بررسي جنگ روانی
كنكاش در بحث جنگ رواني و تأثيرهاي آن در هنگام درگيريهاي نظامي و عواقب آن در دوران صلح از موضوعاتي است كه امروزه مورد توجه دولتها قرار گرفته است
هدف از جنگ رواني :
در اعمال جنگ رواني و تبليغاتي توسط دولت‌هاي مختلف اهدافي دنبال مي‌شود كه مهم‌ترين آنها در زمان جنگ، حمايت و پشتيباني از اهداف سياسي و نظامي و به نتيجه رساندن آنها مي‌باشد . هدف جنگ رواني عليه كشورهاي ديگر، عبارت از: ايجاد تفرقه و هرج‌و مرج، جستجوي نقاط حساس و تحريكپذير، ساختن آنها و استفاده از تضادهاي داخلي جوامع و تلاش در جهت افزايش تضادهاي نژادي و ايجاد جو بدبيني و عدم اعتماد به دولتها و دامن‌زدن به هر مسأله‌اي كه منجر به بر هم زدن و حدت ملي شود.
انواع جنگ رواني :
1-جنگ رواني استراتژيك :
2-جنگ رواني تاكتيكي
3- جنگ رواني تحكيمي
استراتژي جنگهای رواني
در جنگهای عادي، سعي مي‌شود با تكيه بر قدرت فيزيكي، خسارات قابل توجهي به مراكز اقتصادي و نظامي حریف وارد گردد و از اين طريق اورا به تسليم و اطاعت وادار نمايند.
تمركز تهاجم رواني در جغرافياي انساني
حال بايد ديد كه در جنگهای رواني اولويت با كدام بخش از مراكز انساني است. آيا طبقات و اقشار مختلف اجتماعي ميتوانند مورد توجه كلي و يك سياست مشخص باشد، يا براي هر گروه بايد روش خاصي به كار برد؟ آيا مردم روستاها همانند ساكنين شهرها ميتوانند از نظر رواني آسيب پذير باشند؟ آيا گروه‌هاي طرفدار و مخالف و بي‌تفاوت نظام، نقاط حساس و ضعيف يكساني دارند؟
همانطور كه عناصر بي‌تفاوت يا طرفدار نظام چنين هستند.
الف ) مخالفان سياسي:
ب ) عناصر بي‌تفاوت
ج ) عناصر طرفدار يك سياست يا دولت
1-توده مردم:
2-مديران و گردانندگان حكومت:
3- جريانها، احزاب و گروه‌هاي طرفدار حكومت:
روشهاي جنگ رواني
در جنگهای معمولي از ديرباز هر گروه براي از بين بردن دشمن از وسائل و امكاناتي چون شمشير، سلاحهاي آتشين، سلاحهاي انفجاري و ... استفاده كرده است و تا با فرو پاشيدن قدرت و نقاط تمركز دشمن، اراده خود را بر او مسلط نمايد.
. برخی از روش های رایج در جنگ روانی عبارتند از:
1-انتشار شفاهي اخبار غلط و شايعات: پخش اخبار نادرست و شايعات در سطح جامعه يكي از روشهاي معمول در تخريب افكارعمومي است و اثرات مهم و فوري به دنبال دارد.
2-شايعات كتبي : گاه انتشار شايعات از طريق پخش اعلاميه، شب نامه، كتاب و ... صورت مي‌گيرد.
3-سخن پراكني راديويي : راديو از آنجا كه يك رسانه همگاني است و برد زيادي دارد، مي‌تواند در جنگ رواني به نحوي وسيع مورد بهره‌برداري قرار گيرد.
4-ايستگاه‌هاي ماهواره ای تلويزيوني : یکی ازمهمترين کانالهای ارتباطی در جبگ روانی شبکه های ماهوارهای و تلویزیونی مي‌باشد.
پايه ها و عوامل جنگ رواني
جنگ رواني با تبعيت از اصول كلي جنگ ، داراي پايه‌ها و اركان ویژه ای مي‌باشد . هر چند ميان جنگ نظامي و جنگ رواني از نظر هدف ، ابزار ، روش‌ها و ... تفاوت‌هاي فاحشي وجود دارد .
موفق بودن عمليات رواني با توجه به موارد زير ميسر مي‌گردد :
1-اطلاعات :
2- سطح جنگ رواني :
3-تبليغ و ضد تبليغ :
4-هدف جنگ رواني :
انواع تبليغات براساس محدوده تحت پوشش :
همانطور كه قبلاً هم اشاره شد، مهم ترين ابزار جنگ رواني پخش و انتشار اخبار يا به عبارت ديگرارائه تبليغات است و اساساً جنگ رواني برتبليغات استوار است . در اينجا مي‌توان تبليغات را به دو دسته تبليغات داخلي يا ملي و تبليغات بين‌المللي تقسيم نمود :
الف ) تبليغات داخلي يا ملي :
ب- تبليغات بين‌المللي :
افكار عمومي در جنگ روانی:
در جنگهای رواني و نظامي همگرايي افكار عمومي نقش اساسي را در پيشبرد اهداف دارد . اگر لازم باشد كه افكار عمومي به حمايت از نظريه معيني ترغيب شود ، در بيشتر موارد با اعمال نفوذ دراحساسات مردم به اين كار مبادرت مي شود ، به اين معني كه براي ايجاد طرز تفكر مورد نظر، احساسات مردم تهييج مي‌گردد.
افكار مورد پذيرش مردم در چارچوب سه اصل :
موضوع معين ، زمان معين و منافع عمومي معين قرار دارد .
جنگ در هنگامه کارزار :
جنگ، حالتي خصمانه و فيزيكي است كه بين دو گروه يا دو كشور روي مي‌دهد كه همواره با خسارتهای مالي و جاني فراوان همراه است .
پشتيباني عمليات رزمي
جنگ رواني نيروهاي رزمي را به چند طريق پشتيباني مي‌كند :
1.سربازان دشمن را تشويق به تسليم شدن مي‌كند .
2.با حملات رواني تأثير سلاحهاي مرگبار افزايش مي‌يابد .
3.براي مقابله با تبليغات دشمن به كار مي رود .
4.بخشهايي از اطلاعات واقعي را كه گزينش شده به دشمن ارايه می كند .
5.با تأكيد بر بي‌فايده بودن جنگ ، روحيه دشمن را تضعيف مي‌كند .
6.براي پشتيباني از چريكهاي خودی مورد استفاده قرار مي‌گيرد .
7.براي كنترل شهروندان در منطقه مقدم نبرد بكار گرفته مي‌شود .
8. در زمينه كنترل خسارتها و دفاع در پشت جبهه به كار مي‌رود .
9.براي اعلام و انتظار اعلاميه‌هاي نظامي استفاده مي‌شود .
عمليات رواني
تعريف عمليات رواني :
عمليات رواني عبارت از انجام تاكتيكي و معين جنگ رواني در جبهه‌اي محصور درزمان و مكان است. مثال جنگ رواني و عمليات رواني در واقع همان مثال جنگ و جبهه است .
عمليات رواني و نقش آن در مأموريتهاي نظامي :
عمليات رواني به معناي استفاده از اعلاميه و راديو فعاليتي است كه ارتباط بسيار كمي با عمليات متعارف نظامي دارد . عمليات رواني در كاربردهاي فعلي در دو سطح عمده انجام مي‌شود .
جنگ رواني و افكار عمومي پس از جنگ جهاني دوم
افكار عمومي به اندازه‌اي نيرومند است كه براي برگرداندن دريك جهت معين كوششهاي بي شماري به عمل مي‌آيد كه اين كار را با اعمال نفوذ در احساسات مردم انجام مي‌دهند.
عمليات رواني در جنگ و صلح
به كار گيري حربه جنگ رواني به عنوان شگفت‌انگيزترين پديده اجتماعي در كنار استفاده ازنيروهاي مسلح و بكارگيري آن درزمان صلح براي تقويت توانايي اجتماعي روشي است كه ريشه در تاريخ بشريت دارد .
نتيجه گيري :
شرايط درزمان جنگ و صلح دولتها را در وضعيتي قرار مي دهد كه آنان را مجبور به اتخاذ تدابيرمعين و قابل دفاعي مي‌كند تا درعرصه بين‌الملل بتوانند به حقوق ملت خود جامعه عمل بپوشانند . بر همين اساس حكومتها و نظامهاي سياسي و حتي گروه ها و احزاب براي دستيابي به اهداف خود در داخل و خارج از كشور دست به ابتكارات و اقداماتي مي‌زنند كه امروزه قالب جنگ رواني بخود گرفته است. ازاین رو برخلاف گذشته‌هاي نه چندان دور دولتها و حتي گروه‌ها مجبورند كه در جنگ رواني طرف يا طرفهاي ديگررا نيز به حساب آورند و نگرش افكارعمومي را درنظر داشته باشند .
منابع :
1.جنگ رواني و چگونگي شكل‌گيري آن - مركز تحقيقات ومطالعات بخش برنامه‌اي صدا و سیما.
2.مجموعه مقالات تبليغات و جنگ رواني _ نوشته حسين حسيني ،دانشگاه امام حسین(ع).