معماری مصر باستان
دستهبندی بر پایه مصالح
معماری مصر باستان را بر پایه مصالح مورد استفاده به دو دسته میتوان تقسیم کرد. بناهایی که از خشت (آجر نپخته) در ساخت آنها استفاده شدهاست.بناهایی که از سنگهایی نظیر بازالت، آهک، مرمر و گرانیت ساختهشدهاند. دستهبندی بر پایه دوره تاریخی صاحب نظران هنر و معماری مصر را به ۳ دوره تاریخی تقسیم نمودهاند: دوره پادشاهی کهن در حدود ۳۰۰۰ قبل از میلاد مسیح مصر سفلی و مصر علیا توسط فرعونی بنام “تامر”با هم متحد شدند و اولین سلسله با یک سیاست واحد ترکیبی از دو فرهنگ را به مورد اجرا در آورد پس از گذشت این دوره که به تدریج معماری مصطبه آغاز میشود.[۱] این دوره از سال ۳۲۰۰ تا ۲۰۴۰ قبل از میلاد به طول کشید هرم خوفو که بزرگترین هرم از اهرام ثلاثه است مربوط به این دوره بوده که دارای ۱۴۶ متر ارتفاع بوده که امروزه ۱۳۷ متر از آن باقی ماندهاست و دارای قاعدهای مربع شکل به ضلع ۲۴۳ متر (سطحی معادل ۵ هکتار) میباشد. این هرم از سنگهای ۲ تنی ساخته شدهاست و ساخت آن ۲۰ سال به طول انجامید. این هرم علاوه بر مقبره سمبل خدای رع هم بوده که نماد قدرت شاهان مصر است. دوره پادشاهی میانه این دوره از سال ۲۰۴۰ تا ۱۶۵۰ قبل از میلاد به طول کشید از مشخصات بارز این دوره از بین رفتن اهرام، که خود نشان دهنده کاهش مرکزیت حکومت و آیین رع میباشد.معماری معابد رونق گرفت و بزرگترین معابد در این دوره بنا گردید. خصوصیات معابد این دوره سردر و حیاط همیشه مزین به نقاشیهای است که فرعون را در حال غلبه بر دشمنان نشان میدهد و تزئینات سقف که بر خطوط افقی تاکید دارد. نقش سر ستونها از گیاهان اطراف نیل اقباس شده و گاهی ستونها به شکل مجسمه انسان بکار رفتهاند.در مجسمهسازی این دوره جلوههایی از واقعگرایی را میتوان دید.نقاشی تغذیه غزالان متعلق به این دورهاست که در مقبره حنوم هوتپ یافت شدهاست. دوره پادشاهی جدید این دوره از سال ۱۵۵۰ تا۱۰۷۰ قبل از میلاد به طول کشید از بناهای عظیم این دوره، معبد سنگی رامسس دوم (آخرین فرعون بزرگ مصر) است که دارای چهار پیکره عظیم نشسته در نمای ورودی خود است. راهروی ورودی این معبد در هر دو سو ستونهایی به صورت پیکره ایستاده رامسس دوم قرار داشت که بعدها الگویی برای ستونهای یونانی میشود. خصوصیات این دوره در این دوره به دلیل تعداد زیاد پیکرهها به ظرافت کاری کمتر توجه شدهاست. ایدهها و مفاهیم دیودور سیسیلی (به انگلیسی: Diodorus von Sizillien) مورخ بزرگ جهان باستان براین باور بودهاست که:مصریان خانههای خود را مکانی ناپایدار، ولی آرامگاه ابدی خویش را مسکن جاودانی خود به شمار آوردهاند. مصریان نه تنها بناهای قبرهایشان را با حوصله و سرمایه گذاری در دست گرفته و به پایان میرساندهاند. بلکه فضای پیرامونی آن را نیز هرچه زیباتر و سرسبزتر و باشکوه تر به جای میگذاشتهاند. فراعنه، کاهنان و روحانیان عالیمقام، اشراف و نجبا و صاحبمنصبان لشکری و کشوری و مدیران امور دیوانی و یا هر کس دیگر که دارای تمکن مالی بود، پیش از آنکه مرگ او فرا رسد، خانهٔ آخرت خود را ساخته و میآراست. پس از مرگ هر مصری میتوانستهاند از قبر وی دریابند که وی متعلق به کدام طبقهٔ جامعه بودهاست. به سخن دیگر خانهٔ آخرت او معرف خانهٔ دنیای زندگان وی بودهاست و نشان میداد که وی در زندگی چگونه و در چه شرایطی به سر میبردهاست. به نظر مصریان باستان آنها هر چقدر مقام مردگان بالاتر بود، مقبره بزرگتری برای او ساخته میشد. مومیاییها مصریها زندگی کوتاه این جهان را فانی و مرگ را آغاز یک حیات نوین و جاویدان در دنیای دیگر میشناختند. به همین دلیل منازل خود را با مصالحی مانند خشت و گل و مقابر را از مصالح با دوامی مانند سنگ میساختند. بر اساس اعتقاد و تفکر آنان هر انسان علاوه بر جسم دارای یک روح بنام «بع»، ویک پیکر شبه گونه بنام «کا» است. «بع» پس از مرگ در زمین مانده و هر شب به جسد باز میگردد ولی «کا» میتواند مابین این دوجهان در حرکت باشد. به اعتقاد اینان، شرط جاودانه بودن زندگانی آن بوده که بع و کا هر دو بتوانند جسد خود را شناخته و به آن بازگردند. به همین علت برای از بین نرفتن اجساد مردگان آنان را مومیایی کرده و کلیه اشیا و متعلقات آنان را در کنار شان قرار میدادند. هم چنین برای محافظت از جسد، مقابر را محکم و غیر قابل نفود میساختند تا «کا» بتواند در آنجا سکونت کند و از بلاهای طبیعی و سرقت اموال در امان باشد. درهای کاذب در کنار مقابر به منظور ورود و خروج «بع» و «کا» ساخته شده بود تا آنها بتوانند تردد کنند. زندگی پس از مرگ مصریان قدیم اعتقاد داشتند که فراعنه پس از مرگ به خدایی میرسند و بنابراین مقابرشان میبایست بسیار عظیم و غیرقابل نفوذ ساخته میشد. چهار مثلث جانبی هرم در اهرام مصر به گونهای طراحی شدهاند که پرتوهای خورشید بر جسد فرعون تابیده شود و رابطه جاودانی او را با خدای آفتاب که «رع» نام دارد، حفظ کند. در کنار این اهرام مقابر کوچک تر مکعب شکلی بنام مصطبه به تعداد زیادی ساخته شدهاست. فراعنه مراسم خاکسپاری خود را به شکل یک سنت ملی درآورده بودند به طوری که مذهب، هنر و تفکر مصریان آن زمان به شدت به سمت پرستش آنان سوق یافته بود.[۳] اهرام نوشتار اصلی: اهرام اهرام جیزه از سال۲۳۰۰ تا۲۷۰۰ قبل از میلاد،۸۰ هرم در مصر ساخته شد. اولین هرم بزرگ را دومین پادشاه از سلسه سوم فراعنه بنام جوزر (به انگلیسی: Djoser) بر پا کرد و این سنت تا سلسله هجدهم ادامه یافت. بعد از آن تا بیست و پنجمین فرعون دیگر هرمی ساخته نشد. عملیات ساخت بناها کارگران تا اتمام شدن کار ساخت بنا مجبور بودند در مجاورت معدن سنگی که بنای مورد نظر باید با آن شکل میگرفت، زندگی کنند از نکات جالب توجهای که در ساخت بناهای شگفتآور مصر شایان ذکر است ساده بودن ابزار کارگران آن دوران در مقابل خلق این بناهای اعجابآور است. طراحی معماری در دوران فراعنه وجود یک طرح معماری پیش از اقدام به ساخت یک بنا ضروری محسوب میشد. نمونههایی از این طرحها را میتوان روی کوزهها و سنگها دید. در واقع در مصر باستان صنعتگرانی که مهارتهای خاصی در ساخت بنا و ارایه طرح آن داشتند در قالب یک متخصص تجربیات خود را نسل به نسل منتقل کردند.