عنوان صفحه
مقدمه ................................... 1
زندگانی ناصر خسرو ...................................2
تاثیرپذیری ناصرخسروازشاعران دیگر ..........................3
آثارناصرخسرو................................4
سفرنامه........................................4
دیوان ناصر خسرو................................5
اثرهای ادبی...........................6
اشعار ناصرخسرو.................................8
مرگ ناصرخسرو ..............................9
نتیجه گیری........................................10
مقدمه
شکی نیست که آسمان ادب ایران ﻣﺸﺤﻮن از ستارگان ارزشمندی است که هر یک جایگاه خاصی در ادب و فرهنگ بشریت دارند.
از آن جمله فاضل و حکیم سخنوری که یکی از مفاخر مملکت ما و ستارِﮤ درخشان افق قرن پنجم هجری است و مدتها مجهول القدر و متروک مانده بود در این چند سال اخیر به واﺳﻄﮥ همت چند نفر ایرانی که این ضعیف نیز به شرف دخول در اعداد آنها مفتخرم و تشویق علاﻣﺔ فاضل مرحوم ادوارد برون انگلیسی که ادبیات ملی ما را مسیحای زمان و از بزرگترین ارکان بود بیشتر از سایر سخنوران نامی مورد توجه خدمتگزاران علم و ادب شده و چندین کتاب ازﻣﺆلفات مجهول یا مفقودالاثر او به ﺣﻠﻴﺔ طبع نفیس و پاکیزه و با دقت و با تحقیق،آراسته گردید،مقصود حکیم ناصر خسرو است که این سطور دیپاچه طبع مجموﻋﮥ اشعار بلند زادﮤ طبع اوست.
زندگانی ناصر خسرو
ابومعین الدین ناصر فرزند خسرو قبادیانی مروزی مشهور به ناصر خسرو در ذیقعده ی ابومعین سال394 هجری قمری درقریه ی قبادیان بلخ دیده به جهان گشود واز آغاز نوجوانی به فراگرفتن دانش های گوناگون همت گماشت و درسایه ی هوش سرشاروروح ﭘﮊوهشگرخویش علوم متداول عصر خود مانند فلسفه،علم نجوم وافلاک،پزشکی،دانش معدن،هندسه اقلیدسی ،علم طبیعت،موسقی، فن سخنوری و مباحثه،علوم ادبی و جز آن را فرا گرفت.
3- تاثير پذيري ناصرخسرو از شاعران ديگر
مسلم است كه ناصر همانند ساير شاعران طراز اول ، تحت تاثير ديگر شاعران قرار گرفته است و اصولاً موفق كسي است كه نكات مثبت و بارز را در آثار شاعران ديگر كشف و آن را سرلوحه ي كارهاي خويش قرار دهد.
هستند و پايان عمر كسايی هم زمان با آغاز عمر ناصر است . اشعار ناصر از نظر سبك و مضمون بسيار شبيه اشعار كسايی است .
4- آثار ناصر خسرو
به اعتراف بسياري از پژوهشگران ،آثار ناصرخسرو جزو آثار درجه يك و برترين هاي ادبيات فارسي به حساب مي آيد . اين استاد سخن آفرين در دو زمينه ي نظم و نثر قلم زده و آثار ارزشمندي خلق كرده است كه در نوع خود بي نظير مي باشند .
الف: سفرنامه
سفرنامه ره آورد سفرهفت ساله ي ناصرخسرو به سرزمين هاي ايران ، ارمنيه ،آسياي صغير ، شام ، فلسطين ، حجاز ، سودان ، قيروان و... است . او سفرش را از سال 437ه. ق يعني زماني كه 42 ساله بود شروع كرد و در سال 444هجري به پايان رساند . ناصرهم زمان با سفرش قلم را نيز به دست گرفت و در طي سفرتمامي ديده ها و شنيده هاي خود را كاملاً صادقانه به ثبت رساند . او به درستي كلام اهميت زيادي مي دهد و پيوسته سعي مي كند اين اصل را رعايت كند .
ب: ديوان ناصرخسرو :
ديوان ناصرخسرو جزو بهترين آثار ادبيات فارسي به حساب مي آيد . اين كتاب شامل 278 قصيده ، 4رباعي و 6 قصيده كه به او نسبت داده شده و حدود 11047 بيت است . ديوان او انباشته از مباحث
ج: اثرهاي ادبي
در مورد اثرهاي ناصرخسرو به چند مورد آن اشاره مي كنيم . از آن جمله :
زاد المسافرين :
نثر اين كتاب ساده و مانند سبك دوره ي سامانيان است و در شمار پيروان سبك قديم مي باشد . بنابه اعتقادي ، اين كتاب مهم ترين كتاب شاعريمگان است و شامل اصول عقايد حكيمانه و فلسفي اين شاعر مي باشد .
جامع الحكمتين :
اين كتاب دريمگان و در سال 462هجري نوشته شده است . علت نوشته شدن اين كتاب به درخواستي است كه اميربدخشان از ناصرنموده تا قصيده ي ابوالهيثم جرجاني را شرح نمايد . مطالب ذكرشده دراين كتاب بسيار شبيه وحتي گاهي عين مطالب زادالمسافرين است و گاهي هم با وجه دين شباهت هايي دارد . او دراين كتاب مسايل مختلف را با تاويلات اسماعيليه موشكافي مي نمايد و سعي مي كند صداقت را در گفتارش رعايت نمايد، هرچندكه به ضررش باشد .
گشايش و رهايش :
كتاب «گشايش و رهايش» شامل سي سوال است كه ناصر به آن ها جواب داده است . موضوع اين سوال هابيش تر فلسفي و منطقي است كه ناصر به بهترين نحو ممكن سعي در حل آن ها داشته است .
خوان اخوان :
اين كتاب شامل اخلاق و اعتقادات اسماعيليه است . نام ديگر آن «خوان الاخوان » است و«آقاي دكتر يحيي الخشاب به سال 1359 در قاهره به طبع رسانيده است . »
وجه دين ( يا روي دين ):
اين كتاب كه ظاهراً پس از سال 453 هجري نوشته شده ازباطن احكام دين و عبادات گفتگو مي كند و در واقع كتاب احكام شريعت به شيوه اسماعليان تاويل شده است .
روشنايي نامه :
روشنايي نامه منظومه اي در بحر هرج و در حدود 590 بيت است .
5- اشعار ناصر خسرو
شيوه سخن ناصر خسرو خاص خود اوست اما مي توان آن را از نمونه هاي برجسته سبك خراساني دانست . سبكي كه شاعران چون رودكي ، عنصري و مسعود سعدسليمان بدان شيوه شعر سرودند . البته بايد پذيرفت كه سخن وي رواني و انسجام عنصري ومسعود سعد را ندارد . شعربراي او وسيله اي است براي بيان معتقدات ديني و جنبه پند وموعظه در سروده هاي او برهمه چيز غلبه دارد .
6- مرگ ناصر خسرو
ناصرخسرو به سبب شرايط ناگوار فشار گزمه هاي حكومت ها سرانجام به قصبه يمگان (منطقه اي كوهستاني در جيحون عليا) پناه برد . تاريخ دقيقي از اين انتقال در دست نيست ولي بي شك قبل از سال 453 ه.ق صورت گرفته است . وي در آن قصبه به مدت 15 سال ماند و آثاري از شعر و نثر پديد آورد . ناصر در آنجا از حمايت اميربدخشان ، علي بن اسربن حارث كه اسماعيلي مذهب بود برخوردار شد و حتي به درخواست وي كتاب جامع الحكمتين را به رشته ي تحرير درآورد .
نتیجه گیری:
ظاهراً ناصر خسرو و از خانواده محتشمی که به امور دولتی و شغل دیوانی مشغول بوده است : از ابتدای جوانی اش در تحصیل علوم و فنون والسنه وادبیات رنج فراوان برده بود و قران را حفظ بود و تقریباً در تمام علوم متداوله ی عقلی و نقلی آن زمان و مخصوصاً علوم یونانی از ارثما طیقی و مجسطی بطلمیوس و هندسه ی اقلیدس و طب و موسیقی و بالاخص علم حساب و نجوم و فلسفه و همچنین در علم کلام و حکمت متألهین تبحر پیدا کرده بود و در اشعار خود هم خود را مقام خود مقام فضل و دانش معرفی کرده است از ایام جوانی ناصر خسرو جز اشارات متفرقه که در اشعار و تصنیفات وی جسته جسته دیده می شود
فهرست منابع:
موسوی ، ماریا . ناصر خسرو . تهران : انتشارات تیرگان ، چاپ 1384.
حکیمی ، محمود . در مدرسه ناصر خسرو قبادیانی . تهران : انتشارات قلم ، چاپ 1385.