مقدمه:

به درستی قدمت استفاده بشر از سرپناه و یا به طور کلی به مفهوم امروزی قدمت استفاده بشر از مسکن معلوم نیست ولی تقریباً میتوان آن را همزمان با پیدایش بشریت دانست، زیرا چنین گمان میرود که بشر از همان ابتدا برای مصون ماندن از برف و باران و سرما و گرما و حمله حیوانات و همچنین حمله سایر اقوام از مسکن استفاده مینموده است. از آن زمان تا کنون انسانها همیشه به فکر آن بودهاند که مسکنی راحتتر و بهتر برای خود تهیه نمایند.
 

در قرون اخیر، رشد جمعیت در دنیا به طور چشمگیری رو به ازدیاد نهاد و بشر از لحاظ علمی و فنی مشکلات بسیاری را حل نمود و بالتبع در ساختن مسکن نیز مانند سایر امور تحولات فراوانی بوجود آورد. در این میان دیگر ساختن خانههای تک واحدی جوابگوی احتیاجات جوامع بشری نبوده و به همین علت سیستم ساختمانسازی به کلی دگرگون شده و استفاده از مصالح مقاوم نیز مانند فولاد و بتن در ساختمان رایج گردید.
 

بدین لحاظ در تمام دنیا خصوصاً در مملکت ما میباید به امر ساختن مسکن و استفاده هر چه بهتر و بیشتر از مصالح ساختمانی توجه مخصوص بشود و در این راستا درسی عملی تحت عنوان کارآموزی برای دانشجویان رشته معماری در نظر گرفته شده است که دانشجویان این رشته باید پس از سپری کردن دوره کارآموزی گزارشی از آنچه به طور عملی آموختهاند جهت ارائه به دانشگاه محل تحصیل تهیه و تنظیم کنند.
 

دستورالعمل های حفاظتی و ایمنی کارگاه های ساختمانی:
 

اجرای کارهای ساختمانی شامل مراحل متعددی است که ضمن آن افراد با ماشین آلات ساختمانی، ابزار و مصالح گوناگون سر و کار دارند. این روابط ویژگی ها امکان وقوع حوادث را برای نیروی انسانی را افزایش می دهند. محافظت از افراد انسانی در قبال حوادث ناشی از کار از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این رو باید ابزار و ماشین آلات به طور مستمر مورد بازرسی کامل قرار گرفت و از سالم بودن انها اطمینان حاصل شود. در بکارگیری ماشین ها نیز باید از افراد با تجربه استفاده شود. برای تأمین ایمنی کارگاه های ساختمانی باید همه ی کارها با دقت و برنامه ریزی دقیق انجام گیرند. در ضمن باید دقت داشته باشیم و هنگام کار یا تخلیه‌ی مصالح مزاحمتی برای همسایگان و سایرین ایجاد نشود هم چنین از انجام کارهای پر سر و صدا در شب خودداری شود در صورتی که لازم است کاری در شب انجام شود باید قبلاً اجازه‌ی شهرداری و مقامات مسئول کسب شود.
 

انواع ساختمانها:
 

اصولاً ساختمانها را میتوان از لحاظ مصالح مصرفی و نوع کاربری به دستههای زیر تقسیم نمود:
 

الف) انواع ساختمانها از لحاظ مصالح مصرفی
 

١.ساختمانهای بتنی
 

٢.ساختمانهای فلزی
 

٣.ساختمانهای آجری 
 

۴.ساختمانهای خشتی و گلی
 

ب) انواع ساختمانها از لحاظ نوع کاربری
 

١.ساختمانهای مسکونی
 

٢.ساختمانهای اداری
 

٣.بیمارستانها
 

۴.انبارها
 

۵. مدارس
 

۶. اماکن عمومی مانند باشگاهها و ورزشگاهها 
 

و . . .
 

ساختمانهای بتنی:
 

ساختمانهای بتنی ساختمانهایی هستند که برای اسکلت اصلی آن از بتن آرمه (سیمان، شن، ماسه و فولاد به صورت میلگرد ساده و یا آجدار) اسـتفاده شـده باشـد. در ساختمانهای بتنی سقفها به وسیله دالهای بتنی پوشیده میشوند، و یا از سقفهای تیرچه بلوک و یا سایر سقفهای پیش ساخته استفاده میگردد. برای دیوارهای جدا کننده (پارتیشنها) ممکن است از انواع آجر مانند سفال تیغهای، آجر ماشینی سوراخدار، آجر معمولی کورهای و یا تیغهی گچی و یا چوب استفاده شده و ممکن است از دیوار بتن آرمه هم استفاده شود.
 

در هر حال در این ساختمانها شاه تیرها و ستونها از بتن آرمه (بتن مسلح) ساخته میشود.
 

معایب و محاسن سازه های بتن آرمه:
 

مصالح مختلفی مثل فولاد، چوب، مصالح بنائی و بتن ممکن است به عنوان گزینه هایی برای ساخت یک بنا مطرح باشند و این گزینه ها برای بسیاری از سازه های متداول، وجود دارند. اگرچه در ساخت اسکلت سازه های بلند، ممکن است به فولاد و بتن محدود گردند. با این وجود امروزه بتن آرمه به عنوان یک گزینه قابل اعتماد برای ساخت بسیاری از سازه های کوچک و بزرگ محسوب میگردد، به طوری که شاید بتوان از آن به عنوان مهم ترین ماده ساختمانی موجود با کاربردی فراگیر در تمام دنیا نام برد.
 

موفقیت قابل توجه بتن آرمه نسبت به سایر مصالح ساختمانی و به خصوص فولاد در کاربرد فراگیر آن را میتوان مرهون موارد زیر دانست:
 

• بتن مقاومت فشاری قابل قبولی در مقایسه با بسیاری از مصالح ساختمانی دیگر دارد.
   
• تمامی اجزا تشکیل دهنده بتن به جز سیمان به عنوان مصالح محلی و ارزان قیمت محسوب می‌شوند. تقریبا در همه جا میتوان آب، ماسه و شن را از فواصل نزدیک به محل بتن ریزی حمل نمود.
   
• بتن را میتوان به سهولت به هر شکل دلخواه درآورد. با ساختن قالب مناسب، تقریبا هر گونه مقطع سازه ای و شکلمعماری را میتوان از بتن آرمه تولید کرد.
   
• بتن مقاومت خوبی در مقابل آتش، دارد.یک ساختمان بتن آرمه میتواند ساعت ها در مقابل آتش سوزی های مهیب مقاومت کند، بدون آنکه فرو بریزد. این مسئله فرصت کافی برای مهار آتش و نیز تخلیه ساختمان از نفرات و اموال را فراهم میکند.
   
• بتن همچنین مقاومت خوبی در مقابل رطوبت و آب دارد.
   
• اجزا بتن آرمه از صلبیت بالایی برخوردارند. به همین دلیل معمولا ساکنان یک ساختمان بتن آرمه در هنگام وزش بادهای شدید و یا تحرک زیادد همسایگان، لرزه ای را احساس نمی کنند.
   
• اجزا بتنی در مقایسه با سازه فولادی به صورت ذاتی به محافظت و نگهداری کمتری نیاز دارند.
   
• بتن در مقایسه با سایر مصالح ساختمانی، عمر بهره دهی بسیار طولانی دارد. تحت شرایط مشخص، یک سازه بتن آرمه میتواند برای همیشه بدون کاهش در ظرفیت باربری مورد استفاده قرار گیرد. این مسئله مبتنی بر این واقعیت است که بتن در طول زمان نه تنها کاهش مقاومت ندارد، بلکه با گذشت زمان با تحکیم بیشتر سیمان، افزایش مقاومت نیز دارد.
   
• بتن در بعضی از اجزا سازه ای نظیر پی ها، دیوارهای زیر زمین و شمع ها، به عنوان تنها گزینه اقتصادی محسوب می شوند.
   
• اجزای بتن و سازه های بتن آرمه در مقایسه با سایر مصالح نظیر فولاد و یا حتی چوب نیاز به نیرو های اجرایی و کارگران با مهارت بالا ندارد.
   

از طرف دیگر برای بتن نقاط ضعفی را نیز میتوان بر شمرد که برخی ار آنها عبارتند از:
 

• مقاومت کششی بتن بسیار پایین بوده و در حدود یک دهم مقاومت فشاری آن است.
   
• هزینه ساخت، اجرا و نگه داری قالب در حدود 30 الی 50 درصد کل هزینه اجرای سازه بتن آرمه بالغ میشود.
   
• کنترل کیفیت بتن یک کنترل کارگاهی است و نسبت به کنترل کیفیت فولاد که در کارخانه انجام می شود، به مراتب پایین تر خواهد بود.
   

برای اجرای ساختمانهای بتنی به کارگاههای زیر نیازمندیم:
 

• کارگاه قالببندی.
   
• کارگاه آرماتوربندی.
   
• کارگاه تهیه بتن.
   
• کارگاه تهیه شن و ماسه.
   

در کارگاههای ساختمانهای بتنی سه کارگاه تهیه بتن و آرماتوربندی و قالببندی به طور هم زمان با یکدیگر همکاری میکنند. از آنجا که بتن قبل از سخت شدن روان میباشد لذا برای شکل دادن به آن نیازمند قالب هستیم. همچنین چون ساختمان به صورت بتن مسلح است، لذا باید قبل از بتنریزی، آرماتوربندی مطابق با ضوابط آییننامه و نقشههای اجرایی انجام پذیرد.
 

قالبها و داربستهای زیر دال بتنی باید علاوه بر شکل دادن به بتن، وزن آن را نیز تا زمان سخت شدن تحمل کنند. به همین جهت اگر در اجرای آن دقت کافی نشود ممکن است در موقع بتنریزی واژگون شده و موجب خسارت شود. پس به عبارت دیگر پایداری از مهمترین خصوصیاتی است که باید در قالببندی رعایت شود. کافی نبودن مهاربندی پایههای اطمینان و یا مهاربندی افقی سکوها، عدم تنظیم تعادل افقی بتنریزی که منجر به پر شدن یک قسمت از قالب و خالی ماندن قسمت دیگر میشود، کف نامناسب در زیر قالب، عدم وجود کارگران ماهر، خوب نبستن قطعات قالب به یکدیگر، لغزش لایه خاک مجاور قالب و مواردی از این قبیل میتواند باعث خسارت گردد.
 

لازم به ذکر است که برای اجرای هر قسمت از ساختمانهای بتنی نظیر شالوده، ستون، دال و تیرها باید قالببندی، آرماتوربندی و در نهایت بتنریزی انجام شود.
 

اجزای ساختمان های بتن آرمه:
 

• • فنداسیون های بتنی
     
  • شناژهای بتنی
     
  • ستون های بتنی
     
  • دیوارهای بتنی
     
  • تیرهای بتنی
     
  • سقف های بتنی
     
  • پله های بتنی

مراحل ساختن ساختمان:
 

بازدید زمین و ریشهکنی
 

قبل از شروع هر نوع عملیات ساختمانی باید زمین محل ساختمان بازدید شده
و وضعیت و فاصلهی آن نسبت به خیابانها و جادههای اطراف مورد بازرسی قرار گیرد. همچنین باید پستی و بلندی زمین با توجه به نقشهی ساختمان مورد توجه باشد. در صورتی که ساختمان بزرگ باشد پستی و بلندی و سایر عوارض زمین میباید توسط مهندسین نقشهبردار تعیـین گردد. همـچنـیـن باید محـل چاههـای فاضـلاب و چاههای آب و نیز مسیر قناتهای قدیمی که ممکن است در هر زمینی موجود باشد تعیین شده و محل آن نسبت به پیسازی مشخص گردد. این چاهها در صورت لزوم باید با بتن پر شوند.
 

پس از تعیین محل احداث سـاخـتـمـان نـسـبـت بـه زمـیـن، میبایست اقدام به ریشهکنی (کندن ریشههای نباتی که ممکن است در زمین روئیده باشد) شود و خاکهای اضافی به بیرون حمل گردد و بالاخره باید شکل هندسی زمین و زوایای آن کاملاً معلوم شده و با نقشه ساختمان تطبیق داده شود.
 

پاک سازی و تسطیح زمین:
 

قبل از پیاده کردن نقشه باید عملیات تسطیح و پاک سازی محل ساختمان را انجام دهیم. این عملیات شامل تخریب بناهای موجود و غیرقابل استفاده، ریشه کنی بوته‌ها و درختان، تمیزکردن نخاله ها و سنگ و کلوخ است. تخریب ساختمان ها کاری تخصصی است و باید توسط افرادی که در این کار مهارت دارند انجام شود. ریشه کنی درختان را میتوان توسط ابزارهای دستی یا مکانیکی انجام داد. محل ساختمان باید کاملا از چمن و دیگر نباتات پاک سازی شود.و این عمل در واقع برای پاکسازی خاک صورت میگیرد. چون ممکن است حدود 30 سانتی متر از خاک سطحی شامل گیاهان زنده و نباتات باشد در نتیجه خاک سطحی سست شده و به آسانی فشرده میشود که این خاک برای ساختمان سازی مناسب نیست. پس این خاک باید با ماشین آلات خاک برداری یا با وسایل دستی ساده مانند بیل و فرقون برداشته و به محل مناسبی حمل شود. در ضمن چن