چكيده

منطقه‌ي خوش ييلاق در محدوده‌ي البرز شرقي در 25 كيلومتري جاده‌ي آزادشهر- شاهرود با مختصات طولي 58.34.34 و مختصات عرضي 55.19.36 قراردارد. اين دره‌ روبروي‌ روستايي به نام حاجي آباد مي‌باشد. ناحيه مورد مطالعه ديگرمان، محمدآباد در 19 كيلومتري جنوب فاضل‌آباد، 46 كيلومتري جنوب شرق گرگان قرار دارد با مختصات طولي 54.31.26 و مختصات عرضي 36.50.98 قرار گرفته است. طبق بررسي‌هاي انجام شده در اين مناطق گسل‌هاي از نوع معكوس بوده و بيشتر تنش‌ها در جنوب شرقي ديده شده است تكتونيك در مناطق فعال و 2 نوع چين از نوع خوابيده و قائم داريم گسل‌ها باعث ايجاد چشمه‌ي تراورتن در منطقه‌ي محمدآباد شده است.

فهرست

فصل اول: كليات.. 1

بخش 1: جايگاه زمين شناسي ايران. 2

بخش 2: ضخامت پوسته. 7

بخش 3: ديرينه جغرافياي ايران. 9

بخش 4: پهنه هاي اصلي رسوبي- ساختاري ايران. 12

بخش 5: البرز 14

بخش 6: خرد قارة ايران مركزي.. 21

فصل دوم. 29

بخش 1: معرفی دره ی زرقدر 30

بخش 2: آب و هوا 31

بخش 3: موقعيت جغرافيايي. 31

بخش 4: زمين ريخت شناسي (ژئومورفولوژي) 32

بخش 5: واحد چینه شناسی منطقه. 33

بخش6: عكس‌هاي منطقه. 34

فصل سوم. 36

بخش 1: موقعیت جغرافیایی. 37

بخش 2: آب و هوا 37

بخش 3: پترو گرافی منطقه. 37

بخش 4: آب وهوای زیرزمینی منطقه: 38

بخش 5: عكس‌هاي منطقه: 39

فصل چهارم. 40

بخش 1: نتيجه‌گيري.. 41

بخش 2: روش تحقیق. 41

بخش 3: كاني‌ها 45

بخش 4: عكسهاي ميكروسكپي. 47

منابع. 54

بخش 1: جايگاه زمين شناسي ايران

زمين شناسي ايران، اين باور وجود دارد كه سرزمين ايران در بخش مياني كوهزاد آلپ- هيماليا است، كه از باختر اروپا آغاز و پس از گذر از تركيه، ايران، افغانستان تا تبت و شايد تا نزديكي هاي برمه و اندونزي ادامه دارد (شكل 1).جايگاه زمين شناختي ويژة اين كوه ها در فصل مشترك دو قارة اوراسيا و گندوانا سبب شده تا در بارة چگونگي پيدايش اين نوا ر چي ن خورده دو انگارة بزرگ ناوديس تتيس و زمين ساخت ورقي مورد بحث باشد . بررسي دو انگارة ياد شده و گفتمان در اين زمينه مي تواند در بيان جايگاه زمين شناسي ايران كارساز باشد.

انگارة بزرگ ناوديس تتيس

بر اساس اين نظريه، در جايگاه كنوني كو ه هاي آلپ- هيماليا، بزرگ ناوديسي وجود داشته است كه شكل گرفته و زادگاه نوار چين خوردة آلپ- هيماليا است . در (Pangea) از اشتقاق ابرقارة پانگه آ بارة بخش ايراني اين بزرگ ناوديس فرض بر آن است كه البرز، به دليل داشتن سنگ هاي آتشفشاني و زاگرس به دليل نداشتن سنگهاي (Eugeosynclinal) فراوان، نوعي ايوژئوسينكلينال است كه به وسيلة تودة مقاوم (Miogeosynclinal) آتشفشاني نوعي ميوژئوسينكلينال ايران مركزي از يكديگر جدا بوده اند .با آغاز پژوه ش هاي زمين شناختي (Median Mass) گسترده، اين يقين به دست آمد كه انگارة بزرگ ناوديس تتيس با ويژگ ي هاي زمين شناختي ايران همخواني و هم آهنگي ندارد و ايرادات زير بر آن وارد است:

* سنگ‎های منسوب به پرکامبرین ایران، با وجود دگرگونی و دگرشکلی پیشرفته، آواری‎های انباشته شده در حوضه‎های کم ژرفایند.

بخش 2: ضخامت پوسته

از نقشه گرانی‎سنجی موهو، تهیه شده توسط دهقانی و ماکریس (1983)، قابل تفسیر است. بر اساس این نقشه، در زیرراندگی اصلی زاگرس (زاگرس مرتفع)، بی‎هنجاری‎های ثقلی به حداقل (230 ± میلی‎گال) می‎رسد و در این ناحیه، پوستة ایران با 50 تا 55 کیلومتر ضخامت، بیشترین ستبرا را دارد. ولی، به سوی جنوب باختر، ناپیوستگی موهو (Moho) در ژرفای 40 کیلومتر است، از این رو به نظر می‎رسد که در زاگرس، پوسته از شمال خاور به جنوب باختر نازک می‎شود. اشنایدر و برزنجی (1986) نیز نشان دادند که در کمربند چین‎خوردة زاگرس، ناپیوستگی موهو، به سمت شمال خاوری، حدود یک درجه شیب دارد و در ژرفای 40 کیلومتر است. ولی، در نزدیکی راندگی اصلی زاگرس ناپیوستگی موهو 5 درجه شیب دارد و در ژرفای 65-58 کیلومتر است.

بخش 3: ديرينه جغرافياي ايران

اگرچه در حال حاضر پوستة ایران‎زمین یک پارچه و به ظاهر همگن است ولی شواهد گوناگون زمین‎شناختی، به ویژه وجود مجموعه‎های افیولیتی در امتداد گسل‎های عمدة ایران که یادآور زمیندرزهای کهن‎اند، بر شواهد جدایش‎های درون قاره‎ای ژرف گواهی می‎دهند که تا گوشته ادامه داشته‎اند.

دربارة ماهیت، تعداد، جایگاه جغرافیایی و به ویژه اندازة گسترش این جدایش‎ها، اتفاق نظر وجود ندارد. در حالی‎ گه اسمیت، هامیلتون (1970) و تکین (1972) این جدایش‎ها را بسیار گسترده و به پهنای یک اقیانوس می‎دانند، نبود حجم کافی پوستة اقیانوسی سبب شده تا نبوی (1355) اشتقاق‎های پوستة ایران را از نوع دریای سرخ بداند که در طول شکاف‎های سراسری پدید آمده و موجب پیدایش پوسته‎های اقیانوسی شده است. جدا از پهنا و اندازة گسترش، برای جدایش‎های درون‎قاره‎ای پوستة ایران زمین، به ویژه واگرایی و همگرایی صفحه‎ها، شواهد روشن وجود دارد که به استناد آنها و با تکیه بر نظر بربریان وکینگ (1981) می‎توان بر روند تکامل ژئودینامیک ایران‎زمین مروری خلاصه داشت (شکل 1-4).

بخش 4: پهنه هاي اصلي رسوبي- ساختاري ايران

داده‌هاي زمين‌شناختي ايران نشانگر آن است كه فرآيندهاي دروني و بيروني زمين، در زمان و مكان، پيامدهايي متفاوت داشته اند و به همين‎رو، الگوي ساختاري، تحولات زمين‌ساختي، شرايط رسوبي و زيستي ايران در دوره‎هاي گوناگون زمين‌شناختي، پيچيدگي‌ خاص دارد. ناهمساني رسوبي و زمين‌ساختي تا بدانجا است كه بيان ويژگي‌هاي يكسان را براي بسياري از مناطق ايران ناممكن مي‌سازد و به همين رو، از گذشته‌هاي دور، تقسيم ايران به پهنه‌هاي رسوبي- ساختاري گوناگون مورد توجه بوده است.

بخش 5: البرز

پهنة رسوبي– ساختاري البرز شامل بلندي‎هاي شمال صفحة ايران است كه به شكل تاقديسي مركب(Anticlinorium) ، در يك راستاي عمومي خاوري- باختري، از آذربايجان تا خراسان امتداد دارد.از نگاه زمين‎ريخت‎شناسي، مرز شمالي البرز منطبق بر تپة ماهورهاي متشكل از نهشته‎هاي ترشيري و دشت ساحلي خزر است. از نگاه زمين‎شناختي، مرز شمالي البرز محدود به زميندرز تتيس كهن است كه از برخورد سنگ‎كرة (Lithosphere) قاره‎اي البرز با سنگ كرة توران، در ترياس پسين به وجود آمده است. ولي، در بيشتر نقاط، محل زميندرز با ورق‎هاي رانده شده از شمال به جنوب پوشيده شده است. حد جنوبي البرز چندان روشن نيست. گسل تبريز (علوي، 1991)، آنتي البرز (Anti Alborz) (ريويه، 1941) گسل گرمسار (بربريان، 1375)، گسل سمنان (نبوي، 1356) و گسل عطاري (علوي‎ناييني، 1972)، مرز جنوبي البرز دانسته شده‎اند. ولي چنين به نظر مي‎رسد كه مرز شاخصي در مرز جنوبي البرز وجود نداشته باشد و گذر از پهنة ايران مركزي به پهنة البرز تدريجي باشد.

تاريخچة چينه‎اي البرز:

در بسياري از گزارش‎هاي زمين‎شناسي، كهن‎ترين سنگ‎هاي البرز را دگرگوني‎هاي جنوب گرگان (شيست‎هاي گرگان) دانسته‎اند. افزون بر آن، دگرگوني‎هاي اسالم- شاندرمن (كلارك و همكاران، 1975) و گاهي نيز سازند بَرير (گانسر و هوبر، 1962) واحدهاي سنگ‎چينه‎اي پركامبرين البرز انگاشته شده‎اند. ولي، امروزه يقين شده است كه اين دگرگوني‎ها، بيشتر سنگ‎هاي پالئوزوييك و يا مزوزوييك هستند كه در اثر زمين‎ساخت برخوردي ترياس پسين (رويداد سيمرين پيشين) و يا به طور همبري دگرگون شده‎اند. يافته‎هاي ديرينه‎شناختي امروز البرز، گوياي آن است كه كهن‎ترين سنگ‎هاي رخنمون شدة البـرز، سازند كهر است كه حاوي آكريتارك‎هــاي نوپروتروزوييك پسينLate) Neoproterozoic) است.

زمين‎ساخت البرز:

اگرچه در بسياري از گزارش‎هاي زمين‎شناسي، با استناد به پركامبرين بودن شيست‎هاي گرگان، پيامد رويداد كوهزايي كاتانگايي را در تكامل ساختاري البرز مؤثر دانسته‎اند اما، هم شيبي نسبي و حتي تدريجي بودن احتمالي گذر سازند كهر به رديف‎هاي جوان‎تر نوپروتروزوييك (سازند سلطانيه) نشان مي‎دهد كه شواهدي روشن از عملكرد رويدادكاتانگايي در كوه‎هاي البرز ديده نشده است. در بيشتر نواحي البرز، رسوب‎هاي پالئوزوييك- ترياس مياني، به رغم نبودهاي چينه‎اي فراوان، هم‎شيب‎اندكه نشانگر حركت‏هاي زمين‎ساختي از نوع زمين‎زا است. در ترياس پسين، همزمان با رويداد كوهزايي سيمرين پيشين، اگرچه رويدادهاي ناشي از برخورد حاشية قاره‎اي فعال و پوياي توران با حاشية قاره‎اي ناپوياي البرز موجب شكل‎گيري گسل‎هاي راندگي و فرارانش مجموعه‎هاي اقيانوسي تتيس كهن بر روي لبة شمالي البرز شده ولي، نخستين كوهزايي آلپي واقعي در پالئوسن، همزمان با رويداد لاراميد، رخ داده كه با گسلش راندگي، چين‎خوردگي و فراخاست، پيدايش حوضه‎هاي رسوبي ميان كوهي، انباشت آواري‎هاي همزمان با كوهزايي و مهاجرت پيش‎خشكي به سمت جنوب همراه بوده است. كوهزايي بعدي در آغاز اليگوسن بوده كه ماگماتيسم

لرزه زمين ساخت البرز

تاريخچة لرزه‎خيزي البرز نشان مي‎دهد كه شهرهايي مانند، رشت، لاهيجان، فشم، جيرود، دماوند، آمل، بابل، بابلسر، ساري، بهشهر، گرگان و بعضي نواحي ديگر، بارها و بارها ويران شده‎اند كه از آن شمار، مي‎توان به زمين‎لرزة 1369 رودبار اشاره كرد. زمين‎لرزه‎هاي پي در پي و پرشمار نشانة لرزه‎خيزي البرز است.

بر اساس نقشة لرزه‎زمين‎ساخت ايران (بربريان، 1976) در البرز، زمين‎لرزه‎ها كم ژرفا هستند. بعضي انواع متوسط نيز وجود دارند و بر روي هم، البرز خاوري لرزه‎خيزتر از البرز باختري است.در سال 1974، چالنكو با مطالعة زمين‎لرزه‎هاي سدة بيستم، البرز را به چند ايالت لرزه‎خيز زير (شكل 2-12) تقسيم كرد:

باختري و بخش جنوب خاوري است.

دامنة شمالي شامل دو بخش شمال خاوري و شمال باختري و دامنة جنوبي كه خود شامل بخش جنوب

بخش 6: خرد قارة ايران مركزي

خرد قارة ايران مركزي بخشي از ايران مياني است كه با زميندرزهاي افيوليتي سيستان، نائين، بافت، گسل دورونه و افيوليت‎هاي كاشمر- سبزوار احاطه شده و توسط گسل‎هاي طويلي كه به سمت باختر خميدگي دارند و از نوع امتداد‎لغز راستگرد‎اند، قابل تقسيم به بلوك لوت، فرازمين شتري، فرونشست طبس، فرازمين كلمرد، بلوك پشت‎بادام، فرو‎افتادگي بياضه- بردسير و بلوك يزد 000 است (شكل 2-13).

* در رديف‎هاي پالئوزوئيك اين ناحيه، نبودهاي چينه‎نگاري مهمي وجود دارد كه مهم‎ترين آنها نبودهاي چينه‎اي آغاز دونين مياني (هياتوس ايفلين) و كربونيفرپسين (هياتوس استفانين) است.ناهمساني‎هاي ساختاري- رسوبي گسترده سبب شده تا بتوان خرد ‎قارة ايران مركزي را به نواحي زير تقسيم كرد.

1- « بلوك لوت»

با حدود 900 كيلومتر درازا ميان دو گسل نايبند در باختر و گسل نهبندان در خاور قرار دارد. در مرز شمالي آن گسل دورونه و در مرز جنوبي آن فرونشست جازموريان قرار دارد كه حوضة پيش‎كماني زون فرورانش مكران است. تكاپوهاي آتشفشاني گسترده و ستبر به سن ترشيري و كواترنري، زمين لرزه‎هاي امروزي همراه با گسلش در رسوب‎هاي كواترنر نمونه‎هاي روشني از پويايي بلوك لوت هستند به همين رو پندار همگان دربارة پايداري بلوك لوت نمي‎تواند قابل قبول باشد

2- « بلوك طبس »

كه ميان گسل نايبند در خاور و گسل كلمرد- كوهبنان در باختر قرار دارد بخشي از يك قلمروي ساختاري است كه در كناره‎ها و بستر خود توسط گسل‎هايي از پي‎سنگ بريده شده به گونه‎اي كه در پالئوزوييك و مزوزوييك توالي چينه‎شناسي متفاوتي از نواحي مجاور داشته است و از پايان مزوزوييك به سبب عملكرد تنش‎هاي زمين‎ساختي همگرا در راستاي بيشتر خاوري- باختري، با خروج زمين‎ها و فراخاست كوه‎ها به خشكي تبديل شده است. (قاسمي و همكاران 1381).

ساختاري شمالي- جنوبي بلوك راور- مزينو است كه با روندهاي خاوري- باختري بلوك نايبند تفاوت زياد دارد.

3- « بلوك كلمرد»

بخشي كوچك از خرد قارة ايران مركزي است كه روند شمال خاوري دارد و ميان گسل كلمرد در خاور و گسل پوشيدة نائيني در باختر قرار دارد (شكل 2-13). سرگذشت اين فرازمين به دو خروج طولاني وابسته به دو رخداد كوهزايي كاتانگايي و سيمرين مياني اشاره دارد.

 به سخن ديگر، در دو مقطع زماني طولاني اين بلوك ويژگي فرازمين داشته است.كهن‎ترين سنگ‎هاي اين فرازمين انباشته‎هاي شيلي- سنگ ماسه‎اي ستبر سازند كلمرد به سن پركامبرين هستند كه در اثر رخداد كاتانگايي به خوبي چين‎خورده و با دگرشيبي زاويه‎اي با نهشته‎هاي اردويسين (سازند شيرگشت) پوشيده شده‎اند كه گواهي بر نخستين ايست رسوبي طولاني است. در اين بلوك رديف‎هاي اردويسين تا ترياس ميانـي، ضمن داشتن ايست‎هاي رسوبـي پي‎درپي و چنـد باره، يك واحـد زمين‎ساختي- چينه‎ نگاشتي محدود ميان رخداد كاتانگايي- سيمرين پيشين‎اند كه در محيط‎هاي سكويي كم‎ژرفا انباشته‎اند و سير تكاملي آن با بلوك طبس تفاوت آشكار دارد.

4- « بلوك پشت‎بادام»

ميان گسل پوشيدة ناييني- كوهبنان در خاور و گسل پشت‎بادام در باختر قرار دارد ( شكل 2-13). نكتة اساسي اين بلوك رخنمون‎هاي دگرگوني منسوب به پركامبرين است كه بيشتر از نوع سنگ‎هاي آتشفشاني، آتشفشاني- آواري و آذر آواري به همراه مرمر‎هاي آهكي و دولوميتي است. اين پي‎سنگ شبيه پي‎سنگ پروتروزوييك عربستان است كه مجموعة پان‎آفريكن نام دارد. سنگ‎هاي ماگمايي اين بلوك محدود به پركامبرين نيستند، رديف‎هاي پركامبرين پسين- كامبرين پيشين آن ( سري ريزو، سري دسو)، به ويژه در شمال كرمان، همراهاني از گدازه‎هاي قليايي و خاستگاه كافتي دارند و به نظر مي‎رسد كه پديدة كافتي شدن از ويژگي‎هاي اين بلوك باشد.

6- « بلوك يزد »

بخش باختري خرد‎قارة ايران مركزي است كه از شمال به گسل دورونه و از باختر به نوار افيوليتي نائين- بافت محدود است ( شكل 2-13). نكتة ويژة بلوك يزد دو تا است. يكي دگرگونه‎هاي انارك، دوم رديف‎هاي ترياس نخلك. در ناحية انارك كه گاهي به نام ماسيف انارك- خور از آن ياد مي‎شود، مجموعه‎اي از رسوبات پليتي- پساميتي به همراه سنگ‎هاي كربناتي و آتشفشاني متعلق به شيب قاره وجود دارند كه به صورت ناحيه‎اي و در رخساره‎هاي شيست سبز و شيست آبي دگرگون شده‎اند و به صورت ورق‎هاي بُر خورده با افيوليت‎ها، سنگ‎آهك‎هاي پلاژيك و رسوب‎هاي آشفته همراه‎اند. اگرچه داود‎زاده و لنچ (1981) افيوليت‎هاي انارك را بخشي از پوستة اقيانوسي تتيس كهن هرات مي‎دانند كه پس از چرخش خردقاره در مكان فعلي رخنمون يافته ولي به باور الماسيان (1977) ، افيوليت‎هاي انارك سن پروتروزوييك بالايي دارند و مي‎توان آنها را در ارتباط با نواحي پشت كمان اقيانوسي دانست.

بخش 1: معرفی دره ی زرقدر

دره ی زرقدر ، در محدوده البرز شرقی ودر 25 کيلومتري جاده آزادشهر شاهرود وبا مختصات –حاجی « 58 قراردارد.اين دره روبه روی روستاي به نام ° 34' 34 وعرضی" 36 ° 19' طولی " 55 قرار گرفته است . علت آن نام گذاری شايد به دليل وجود سنگ های براق درکف آن دره » آباد باشد ومعنی آن دره ی پر زرق وبرق است. رود خانه ی فصلی که در زرقدر جاری است . درنقطه خرما « اٌ » تيل آباد « مقابل روستای حاجی آباد شهرستان آزاد شهر، به رودخانه هميشگی وپر آب می ريزد. » رود. در آن مکان ، هر سه نوع سنگ های آذرين ، رسوبی و دگرگونی يافت می شود . سنگ های دوران مختلف زمين‌شناسی نيز برونزد دارد. به علت محدود بودن پوشش گياهی ، بيرون‌زدگی (out crope) سنگ های دوران مختلف کاملا اشکار است. علاوه بر آن ، کانی های مختلف ، فسيل گياهی ومواد معدنی قابل استخراج نيز يافت می شود. همچنين ؛ وجود اشکال مختلف فرسايشي در دامنه وکف رودخانه ، انواع گسل ، انواع آبشسار و ديگر پديده های زمين‌شنا‌سی را می‌توان به موارد فوق اضافه نمود.

بخش 5: واحد چینه شناسی منطقه
سازند نسن: اولين بار گلوس (1965) سازند نسن را با ضخامت 230 متر در شمال غرب دهكده نسن مطالعه و اندازه‌گيري كرده است. بخش پاييني سازند نسن به ضخامت 85 متر كه داراي سن گوادلوپين بوده، ادامه سازند روته در نظر گرفته شده و نسن واقعي شامل 144 متر شيل و سنگ آهك و حاوي چرت است. براي اين بخش از سازند نسن نيز سن پرمين پسين (جلفين) در نظر گرفته شده است. در برش الگو در دره چالوس، سازند نسن بين دو سازند روته و اليكا به طور هم شيب قرار دارد. 
بخش 1: موقعیت جغرافیایی
ناحیه مورد مطالعه که در دهنه محمداباد والستان نامبده می‌شود که در 19کیلومتری جنوب فاضل اباد و 46کیلومتری جنوب شرق شهر گرگان قرار دارد با مختصات طول 543126 مختصات عرضی 365098 قرار دارد ورود خانه ای که در منطقه ای به نام محمد اباد وجود دارد :
 

بخش 4: عكسهاي ميكروسكپي
 

فضای خالی توسط اکسید اهن پرشده
    

    1-اکسیداهن 2-کوارتز نیمه شکل دار 3-گلاکونیت
    

1-دو پلازیوکلاز هم دیگررا قطع کرده            
    2-کانی اوپک                    

1-ارتوز 2-پلازیو کلاز      کل مقطع دارای بافت دانه ای          

1-فلدسپات از نوع پلازیوکلاز2-بیوتیت 3- کلریت         
    

1-جلبک قرمز که اطراف ان میکریتی شده است    

 
1-براکیوپود2- فرامینیفر3- زمینه میکریت فاقد سیمان