درمان های رایج در کانسر
1. Surgery- cure, control, palliate
2. Chemotherapy
3. Radiation therapy
4. Immunotherapy
5. Bone Marrow Transplant
A.Cure
ریشه کنی کامل بیماری بدخیم و علاج سرطان
B.Control
ممانعت از پیشرفت بدخیمی و متوقف کردن رشد سلول های سرطانی
C.Palliation of symptoms:
برطرف کردن نشانه های مرتبط با بیماری و کاهش عوارض و قابل تحمل کردن شرایط زندگی برای بیمار
Surgery
1.Diagnosis, staging, and sometimes treatment of cancer
2. prophylaxis or removal of at risk tissue or organ prior to development of cancer (breast cancer)
3.Involves removal of body part, organ, sometimes with altered functioning (e.g. colostomy)
4.Debulking (decrease size of) tumors in advanced cases
5.Reconstruction and rehabilitation (e.g. breast implant post mastectomy)
6. Palliative surgery to improve the quality of life
Removal of tumor tissue that is causing pain or obstruction
شیمی درمانی
عبارت است از استفاده از مواد سیتو توکسیک در درمان سرطان جهت مهار رشد سلول سرطانی و یا کشتن سلول سرطانی
اهداف شیمی درمانی :
1- علاج بیماری cure
2 – کنترل و مهار بیماری contol
3 - تسکین عوارض و وخامت بیماری palliation
Chemo goal :
is to kill cancer
inhibit growth of cancer cells.
primary chemo is expected to control or cure the cancer; can be given actue treatment or long term control .
adjuvant chemo complements another therapy; for example, cheom to reduce a tumor can make surgery more effective.
-palliative chemo can be used to slow tumor growth for pain control and symptom relief
Cell-kill hypothesis تئوری کشندگی سلولی
3. : with each cell cycle a percentage of cancerous cells are killed but some remain;
repeating chemo kills more cells until those left can be handled by body’s immune system
طبقه بندی عوامل شیمی درمانی
بر اساس ارتباط با چرخه سلولی
1- عوامل اختصاصی چرخه سلول
2- عوامل غیر اختصاصی چرخه سلولی
طبقه بندی دارو های شیمی درمانی بر اساس مکانیسم عمل
1. Alkylating agentsعوامل آلکیله کننده اثر: اختلال در ساختمان DNA
غیر اختصاصی چرخه سلولی
عوارض شایع : سرکوب مغز استخوان ، تهوع و استفراغ ، سمیت کبدی ، آلوپسی
دارو ها: نیتروژن موستارد ، سیکلو فسفامید ، سیس پلاتین، کلرامبوسیل
2. Antimetabolites
اختلال در بیوسنتز متابولیت ها لازم برای سنتز DNA
اختصاصی چرخه سلولی فاز s
عوارض: سرکوب مغز استخوان ، تهوع و استفراغ ، سمیت کبدی ، آلوپسیstomatitis, diarrhea، سمیت کلیوی ( متو ترکسات )
دارو ها: 5-FU – متو ترکسات ، مرکاپتوپورین ، هیدروکسی اوره
3. Antitumor Antibiotics
: Actinomycin D, Bleomycin,Adriamycin ,mitomycin,mitoxantrone
عوارض: سرکوب مغز استخوان ، تهوع و استفراغ ، سمیت قلبی ، آلوپسی
4- نیتروزاوره ها
مهار سنتز DNAاز سد خونی مغزی عبور می کند
کارموستین ، لوموستین ، استرپتوزوسین
عارضه : سرکوب دیر رس مغز استخوان،نفرو توکسیسیتی ، اوتوتوکسیسیتی ، سیستیت هموراژیک
5. Antimiotic agentsآلکالوئید هی گیاهی
اثر: جلوگیری از سنتز DNA اختصاصی چرخه سلولی فاز M
دارو ها: Vincristine, Vinblastine
اثرات سمی : سرکوب مغز استخوان ، نوروپاتی، التهاب حفره دهان
6. عوامل هورمونی
A: Hormone agonist
اتصال به نواحی گیرنده هورمون که موجب تغییر در رشد سلول سرطانی می گردد
دارو ها : estrogen, progestin, androgen
اثرات سمی : هایپرکلسمی ،زردی، افزایش اشتها ، عضلانی شدن بدن ، استفراغ، احتباس مایع، گر گرفتن ، ایجاد صفات زنانه در مردان
B. Hormone Antagonist
1. Action: block hormones on hormone-binding tumors (breast, prostate, endometrium; cause tumor regression
Decreasing the amount of hormones can decrease the cancer growth rate
Does not cure, but increases survival rates
2. Examples: Tamoxifen (breast); Flutamide (prostate)
3. Toxic Effects: altered secondary sex characteristics
Administration of chemotherapeutic agents
a. Trained and certified personnel, according to established guidelines
b. Preparation
1. Protect personnel from toxic effects
Drugs absorbed through skin and mucous membranes
Protective clothing and extreme care
2. Extreme care for correct dosage; double check with physician orders, pharmacist’s preparation
c. Proper management clients’ excrement
حفاظت و ایمنی شخصی
همیشه داروهای شیمیایی در یک محفظه ایمنی مثل هود با دستکش مخلوط کنید
در صورت نبودن هود از تهویه استفاده شود
شکستن داروی شیمی درمانی با یک قطعه گاز صورت گیرد
ویال را با استفاده از سوزن فیلتر دار سوراخ کنید
استفاده از دستکش پلاستیکی و گان جلو بسته
شستن دستها هر 30 دقیقه در صورت کار مداوم با دارو
پوشاندن سطح میز با یک لایه پلاستیکی قابل جذب
تمیز کردن میز با الکل و حوله یکبار مصرف
نخوردن مواد خوراکی در محل آماده کردن داروها
دور نگهداشتن مواد غذایی از محل آماده سازی داروها
d. Routes of adminstration
1. Oral
2. Body cavity (intraperitoneal or intrapleural)
3. Intravenous
Types of vascular access devices
1. PICC lines (peripherally inserted central catheters)
2. Tunnelled catheters (Hickman, Groshong)
3. Surgically implanted ports (accessed with 90o angle needle
انتخاب وریدها
بهترین وریدها وریدهای ناحیه ساعد و پشت دست است
وریدی که سایز آن متوسط باشد
قابلیت ارتجاعی آن بالا باشد
انتخاب سوزن شماره 21،20و اسکالوین شماره 23،25
بیمار دروضعیت مناسب قرار گیرد
تلاش شود رگ مناسب پیدا شود
ابتدا با نرمال سالین و سپس دارو تزریق گردد
بعد از داروهای تاول زا حتما نرمال سالین تزریق گردد
بین داروها و در آخر هم نرمال سالین تزریق گردد
Hickman Catheter
Porta cath
PICC Line
عوارض تجویز دارو های شیمی درمانی
1- خروج دارو از رگ دارو
2- واکنش های حساسیتی
نشت داروها شیمی درمانی :
اسپیره کردن دارو از موضع با سرنگ
قرار دادن موضع بالاتر از سطح بدن
خارج کردن سوزن
استفاده از انتی دوت مناسب هردارو زیر جلد مثال : مواد الکلین کننده تیو سولفات سدیم یا الکالوئید های گیاهی هیالورونیداز و....
تزریق هیدروکورتیزون برای برطرف کردن التهاب
به مدت 24 ساعت از کمپرس آب سرد یا آب گرم مثلا مواد الکلین کننده کمپرس آب سرد و الکالوئید های گیاهی کمپرس آب گرم
گزارش وثبت تاریخ و ساعت و نوع داروی نشت داده شده
مسمومیت در ارگان ها
1- بلئو مایسین ----- فیبروز ریوی
2- کارموستین ، بوسولفان اختلال عملکرد ریوی
3- آدریا مایسین ، دوکسوروبیسین مسمومیت قلبی
4- سیس پلاتین مسمومیت کلیوی
5- سیکلو فسفامید سیستیت هموراژیک
دارو های سیتو پروتکتانت
1- zincard کاهش خطر مسمومیت قلبی
2- Mesnex محافظت مثانه
3- - Ethyol محافظت ریه، گوارش، اعصاب ، کلیوی
معمول ترین عوارض جانبی شیمی درمانی
ارگان های در معرض خطرعوارض شیمی درمانی:
مغز استخوان
اپی تلیوم دستگاه گوارش
دستگاه ادراری تناسلی
فولیکول های مو
وسعت و شدت عوارض شیمی درمانی بستگی به:
نوع دارو
دوز آن
روش تجویز
تکرار دفعات استفاده از دارو
اثرات شیمی درمانی بر مغز استخوان
در این وضعیت تعداد گلبول های سفید، پلاکت ها و حتی گلبول های قرمز در پایین ترین سطح خود قرار میگیرند.
نوتروپنی(تعداد نوتروفیل هاmm1000<)
آنمی
ترومبوسایتوپنی
خطرناک ترین عارضه در این شرایط عفونت است که علائم آن:
تورم
قرمزی
گرمای موضعی یا تب
تشکیل چرک
در صورت ابتلا به عفونت شدید فرد دچار :
تب بالای 38
تندرنس خفیف لوکالیزه
شوک سپتیک
مرگ
Nursing Intervention
MANAGE COMPLICATION: INFECTION
Private room
Limit visitors
Monitor temp q 4 hours, monitor for chills, UTI, pneumonia
Administer prescribed antibiotics X 2weeks
Maintain aseptic technique
No flowers or plants
Monitor neutrophil count
Avoid giving fresh fruits and veggie
Good Handwashing
Avoid frequent invasive procedures
به دنبال دپرسیون مغز استخوان خونریزی اتفاق می افتد.
100هزار>پلاکت>50هزار خطر خونریزی متوسط ،خونریزی خودبخودی از بینی یا لثه و اکیموز
پلاکت <20هزار خطر خونریزی شدید ، احتمال خونریزی های گوارشی و مغزی
Nursing Intervention
MANAGE COMPLICATION: Bleeding
Thrombocytopenia (<100,000) is the most common cause
<20, 000 spontaneous bleeding
Use soft toothbrush
Use electric razor
Avoid frequent IM, IV, rectal and catheterization
Soft foods and stool softeners
گلبول های قرمز دپرسیون مغز استخوان انمیک شدن بیمار
به علت کاهش پرفیوژن بافتی
خستگی
ضعف و بی حالی
کاهش تحمل
سردرد
سرگیجه
تاری دید
تاکی کاردی
آنژین قلبی
دیس پنه حین استراحت
که شدت این علائم وابسته به میزان کاهش گلبول های قرمز است.
B. Bone marrow suppression
Decreased number of RBC
Leads to hypoxia, fatigue
Hgb 9.5-10 gm/dl require oral iron supplements
Hgb below 8 gm/dl require transfusion
May use Epogen to stimulate RBC production
اثرات شیمی درمانی بر سیستم گوارشی
شایع ترین مشکلات گوارشی:
تهوع و استفراغ
اسهال
یبوست
موکوسیت
التهاب غشای موکوسی دهان یاStomatitis
تغییر در حس چشایی
خشکی دهان یاxerostomia
کاهش اشتها
اشکال در بلع یاDysphagia
تداخل در وضعیت تغذیه ای بیمار آثار سوءدیگری
کمبود ویتامین ها
مواد معدنی
از دست دادن اشتها
کاهش وزن شدید
ضعف عمومی
عدم تعادل آب و الکترولیت ها
را به دنبال خواهد داشت.
اثرات کلیوی
ناشی از لیز وسیع سلول های توموری و آزاد شدن مقادیر زیاد پورین و اسید اوریک و پتاسیم و فسفر بداخل خون و دفع از کلیه
اثرات قلبی عروقی :
اختلال ریتم و نارسایی قلبی
اثرات ریوی: فیبروز ریه
اثرات عصبی : نوروپاتی محیطی ، فقدان رفلکس تاندون های عمقی ، سمیت شنوایی
خستگی :
ریزش موها :
Nursing Intervention
DECREASE FATIGUE
Plan daily activities to allow alternating rest periods
Light exercise is encouraged
Small frequent meals
D. Alopecia
Hair loss
2-3 weeks after treatment is started
Affects all the hair, including eyebrows, eyelashes
Within 4-8 weeks after treatment hair begins to grow back
Before hair loss, have the pt pick out a wig that is similar to hair color
Encourage use of attractive scarves and hats
Provide information that hair loss is temporary BUT anticipate change in texture and color
Nursing Intervention
IMPROVE BODY IMAGE
Therapeutic communication is essential
Encourage independence in self-care and decision making
Offer cosmetic material like make-up and wigs
نکات قابل توصیه به بیمار
داروهای ضد سرطان تنها با نظر پزشک مصرف شود.
در صورتی که بیمار در سنین باروری است جلوگیری از بارداری الزامی است.
دارو را به اندازه لازم مصرف شود.
دارو در وقت معین و بطور منظم مصرف شود.
تهوع و استفراغ ، بی اشتهایی از عوارض شایع دارو می باشد در صورت بروز این حالتها دارو نباید قطع گردد.
به منظور کاستن از شدت تهوع داروهای ضد سرطان خوراکی با معده خالی مصرف شود.
در صورتی که بیمارپس از مصرف دارو بلافاصله استفراغ کرد به پزشک اطلاع دهید.
مصرف مایعات به مقدار فراوان موجب افزایش حجم ادراری می شود.
ریزش مو عارضه جانبی پاره ای از داروها ی ضد سرطان است و موقتی است.
نکات آموزشی برای بیمار
برای پیشگیری از تهوع و استقراغ دو ساعت قبل از شیمی درمانی و بعد از شیمی درمانی غذایی مصرف نشود. اولین مواد غذایی شامل آب کمپوت ، شیر وچای سرد و عسل خوب است.
انحراف حواس و تقویت ذهن برای جلوگیری از تهوع است.
حجم غذا کم و تعداد وعده های غذایی زیاد دربین وعده غذا مصرفمیوه
در صورت عدم گوشت قرمزاستفاده از ماهی ، شیر،عسل با زرده تخم مرغ
از غذاهای داغ ، ترش ، پرادویه و چرب کمتر استفاده گردد.
درصورت بروز زخم در دهان از غذای نرم وصاف یا از نی استفاد گردد.
هر 2-3 ساعت اگر زخم دهان دارد با محلول آب نمک رقیق یا آب و جوش شیرین شستشو دهد.
ادامه
غذا را آهسته بجوید و کاملا نرم کنید.
قبل از صرف غذا دهان را با آب نمک و آب جوشیده سرد شده بشوئید.
درصورت خس خس داشتن یا سرفه و تنگی نفس به پزشک مراجعه کنید.
پس از اتمام هر جلسه شیمی درمانی مایعات فراوان میل کنید ( آبمیوه – دوغ )
مثانه را زود و به موقع تخلیه کنید.
در صورت ریزش مو ، مجددا موها رشد خواهد کرد.
قبل از درمان موها را کوتاه و از برسها ی نرم استفاده کنید.
در صورت بروز خونریزی از لثه ، مدفوع سیاه رنگ ، خون در ادرار ، خلط خونی به پزشک بروید.
در زمان شیمی درمانی از قرص آسپیرین ،گروه سالسیلاتها استفاده نکنید.
ادامه
از مسواک نرم به صورت افقی استفاده کنید.
جهت خشکی دهان از آبنبات ،دوغ و ماست شیرین و آدامس استفاده کنید.
از تماس با افراد ی که بیماری عفونی دارند و یا افرادی که واکسینه شده اند حتی الامکان خودداری کنید.
دوساعت بعد از شیمی درمانی بصورت خوابیده یا نیمه نشسته استراحت کنید .
در طول شیمی درمانی از داروهای خوراکی اگر استفاده می کنید با شیر یا داروهای آنتی اسید باشد.
داروهای شیمی درمانی را در یخچال نگهداری نمایید.
محل تزریق را از هر گونه آسیب محفوظ نگهدارید.
آزمایشات خود را بطور مرتب انجام دهید و پاسخ آن را نگهدارید.
داروها را بطور مرتب و به موقع مصرف نمائید.