نظام سلامت، متشكل از تمام سازمان ها و مؤسسا ت و منابعي است كه ارائه كننده خدمات در جهت حفظ و ارتقاء سلامت افراد مي باشند و از اين خدمات مي توان به عنوان اقدام سلامت (health action ) نام برد .
سازمان جهاني بهداشت (WHO)  تمام فعاليت هايي كه هدف اصلي آن حفظ، ارتقاء و بازگرداندن سلامت است را نظام سلامت ميگويد.

● نظام های بهداشتی و درمانی کشور های مختلف  متاثر از شرایط سیاسی،اقتصادی ، فرهنگی آن کشور می باشد .

● گر چه نوع نظام بهداشتی و درمانی هیچ گاه  در دو کشور یکسان نیست ، ولی به هر حال تشابه گروهی از عوامل و متغیر ها باعث می شود. که بتوان نظام های مذکور را دسته بندی کرد.

دسته بندی بر اساس نظام های اقتصادی

سازمان ملل متحد کشور های مختلف جهان را از لحاظ سیاسی و اقتصادی به سه دسته تقسیم  می کند :
1- کشور های پیشرفته با نظام سرمایه داری
2- کشور های سوسیالستی
3- کشور های در حال توسعه یا عقب مانده

که لازم به ذکر است تقسیم بندی ایولاکست مطلوب تر از تقسیم بندی فوق است
1- کشور های پیشرفته
2- کشور های در حال توسعه


 تقسیم بندی بر اساس مجله توسعه بهداشت ( WHF)

1- سیستم تعاون همگانی (public assistance )
 هیچ سازمان یا نهادی ویژگی خاص یا برگزیده ای در نظام بهداشت و درمان ندارد.
درآمدها از طریق مالیات عمومی کسب می گردد.
 موسسات بیمه مختلف اعم از دولتی و خصوصی در این کشورهای که این سیستم پیاده می شود وجود دارد.
این سیستم 108 کشور که تقریباً 49 درصد از جمعیت جهان را شامل می شود.
2 - نظام های بیمه عمومی (public health insurance)
عنصر اصلی این نظام بیمه است
در اکثر کشور های اروپایی و امریکایی شمالی این نظام  اجرا می شود.
3  - نظام بهداشت و درمان ملی (national health system )
موافق با نظام بهداشت و درمان بر اساس تفکرات سوسیالستی است.
 همه هزینه ها از طریق مالیات تامین می شود.
تمام جمعیت تحت پوشش خدمات رایگان قرار می گیرند.


1- مدل پرداخت مستقیم(voluntary – out of pocket model)


2 -  مدل بازپرداخت بیمه اختیاری (voluntary integrated model )


3 - مدل بازپرداخت بخش عمومی (public reimbursement model )


4 - مدل قراردادی بیمه اختیاری (voluntary contracted model )


5 - مدل قراردادی بیمه عمومی (public reimbursement model )


6 - مدل انحصاری بیمه اختیاری (voluntary integrated model )


7- مدل انحصاری بخش عمومی (public contracted model )


شكل گيري شبكهاي بهداشتي درماني كشور در چندين دوره از قبل و بعد از انقلاب اسلامي پیرو کنفرانس آلمااتا ايران صورت گرفت .
تا پیش از کنفرانس آلمااتا خدمات بهداشتی و درمانی به صورت خیریه و سنتی ارائه می شد که پیرو این کنفرانس برنامه های عملیاتی جهت اجرای PHC  با 8 جزء بیان شد . که اين جريان عمدتاً بر 3 اصل زير پايه ريزي شده است:
واحدهاي عرضه كننده خدمات و سطوح مختلف
براي انتقال خدمات و تأمين دسترسي به نيازهاي بهداشتي،  اطلاعات اقليمي و جمعیتی در گسترش واحدهاي بهداشتي ،  سطح بندي واحد های عرضه خدمات مورد استفاده قرار می گرفت .
 نظام بهداشتی درمانی کشور ایران در 3 سطح کشوری ، استانی ،شهرستان سازماندهی می شود. که در سطح کشوری وزارت بهداشت و درمان، در سطح استان  دانشگاه علوم پزشکی ، و در سطح شهرستان شبکه بهداشت و درمان شهرستان ارائه خدمات می نماید.  

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي
در كشور ايران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پز شكي داراي دو مسئوليت اساسي است:
 آموزش پزشكي (علوم وابسته )
 ارائه خدمات سلامت به تمامي مردم پهنه جغرافيايي كشور
دانشگاه هاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني، مسئول اجراي دو مسئوليت فوق در مناطق مختلف ايران هستند و بخش اساسي بدنه عملي نظام سلامت را تشكيل ميدهند و پيوند آنان با شبكه هاي ارائه خدمات بهداشتي درماني را بوجود مي آورد .

دانشگاه ها يا دانشكده هاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني
دانشگاه ها و دانشكده هاي علوم پزشكي از تلفيق آموزش گروه هاي پزشكي و شبكه اي بهداشت و درمان بوجود آمده اند . مسئولیت های اصلی آن عبارتند از
تربيت نيروهاي انساني
 پژوهش د ر عرصه هاي سلامت، مديريت، برنامه ريزي، سازماندهي
ارائه خدمات بهداشتی درمانی  و ......
معاونت های زیر مجموع دانشگاه ها و دانشكده هاي علوم پزشكي، معاونت بهداشت ، معاونت درمان ........
سایر بخش های ارائه دهنده خدمات سلامت

اين سازمان خدمات درماني سرپايي و بستري را در واحدهاي ملكي خود ارائه مي دهد . بطور عمده دريافت كنندگان خدمات بهداشتي درماني، از سازمان مزبو ر، بيمه شدگان تأمين اجتماعي هستند . علاوه بر اين، بيمه شدگان اين سازمان مي توانند بسياري از خدمات مورد نياز خود را از بخش خصوصي طرف قرار داد يا ساير بخش هاي دولتي نيز دريافت نمايند . ساير افراد (غير بيمه شدگان تأمين اجتماعي ) نيز مي توانند با پرداخت تعرفه هاي دولتي از خدمات ارائه شده در واحدهاي بهداشتي درماني سازمان مزبور بهره مند گردند.


سازمان بيمه خدمات درماني، كلّيه كارمندان رسمي دولتي، روستاييان و خويش فرمايان (افراد داراي مشاغل آزاد) را تحت پوشش، قرار مي دهد.


اين سازمان، همه كاركنان دولت و افراد آزاد داوطلب را تحت پوشش، قرار مي دهد نيروهاي مسلّح درجمهوري اسلامي ايران، شامل : ارتش، سپاه پاسداران و نيروهاي انتظامي نيز براي پرسنل نظامي و غيرنظامي خود و خانواده آنها بيمارستان ها و درمانگاه ها يي دارند .


وظیفه عمده اين سازمان كه به نوعي به خدمات بهداشتي درماني مرتبط مي شود، امداد و نجات در زمان بروز حوادث غيرمترقبه است. يك سازمان خيريه غيردولتي است ولي در « صليب سرخ » گرچه در سطح بين المللي سازمان مرجع هلال احمر ايران تا كنون اين سازمان بصورت يك بخش نيمه دولتي اداره شده است.


در مواقع بحراني، زمان بروز حوادث غيرمترقبه و جنگ، سازمان هاي بين المللي نسبت به سامان دهي ارائه خدمات درماني اقدام مي نمايند؛ نمونه هايي از اين نوع فعاليت ها، مداخله هاي درماني در جريان جنگ خليج فارس، زلزله رودبار و ... و تداوم آن تا مدت ها پس از خاتمه شرايط بحراني مي باشند.


امروزه با مطرح شدن اصطلاحات جامعه مدني و مشاركت هاي مردمي، تمايل حكومت ها به حضور بيشتر مردم در همكاري و يا نظارت بر عملكرد دولت، افزايش يافته است . به جهت گرفتن امتياز مردمي بودن حكومت ها در داخل و كسب وجهه مطلوب جهاني روز به روز مشاركت سازمان هاي غيردولتي در جوامع افزايش مي يابد.


برخی دیگر از بخش هاي دولتي تنها به نیروهای شاغل خود و خانواده آنها خدمات بهداشتي درماني ارائه می دهند از ان جمله  موارد زیر را می توان نام برد :

وزارت نفت ، بانك مركزي، شهرداري، وزارت دادگستري، وزارت آموزش و پرورش ، كميته امداد ، بنياد شهيد و بنياد جانبازان و سازمان بهزيستي


قديمي ترين بخش ارائه خدمات بهداشتي درماني در كشور است . اين بخش خدمات خود را بصورت مستقيم و با دريافت پول به مراجعين ارائه مي نمايد .
از اوايل سال 1370 بخش خصوصي در برنامه توسعه كلي كشور فعال شد ولي نياز به پيش نيازهايي دارد كه بتوان بخوبي از آن بهره گيري كرد . عرصه فعاليت بخش خصوصي بطور عمده خدمات درمان سرپايي، خدمات تشخيصي، خدمات درمان بستري (محدود)، خدمات توانبخشي و خدمات مشاوره اي است .

بخش خيريه
بخش خيريه در ايران، بطور عمده، در عرصه خدمات درمان سرپايي و گاهي خدمات بستري، مداخله دارد . مداخله اين بخش در خدمات درمان بستري اغلب  حمايتي است . بخش خيريه ايران كاملاً ايراني است و در موارد نا دري به كمك هاي خارجي متكي است .
ساير بخش هاي ارائه خدمات بهداشتي درماني در ايران


Health sector of Some other countries
Health system of Korea
Some main character of USA’s health system
Health insurance in USA
Medicare
در سال 1965 شکل گرفت .
افراد تحت پوشش : افراد بالاي 65 سال ، گروه هاي خاصي از معلولان و بيماران كليوي
بخش بيمارستاني اجباري ، بخش مراقبت هاي سرپايي و آزمايشگاهي داوطلبانه
گران ترين و بزرگ ترين برنامه دولتي است.


Medicaid
افراد تحت پوشش : فقرا ، کودکان بی سرپرست و زنان فقیر
 اداره تامين مالي درمان دولت فدرال، مسئول قانونگذاري مدیکیر و مديكيد است.
به دليل نرخ پايين بازپرداخت اين برنامه، اكثر بيمارستان ها و پزشكان از پذيرفتن بيماران تحت پوشش آن اكراه دارند.
SCHIP(برنامه بیمه سلامت پوشش کودکان ) مکمل مدیکید برای پوشش کودکان

Blue shield
    تاسیس در سال 1935
بازپرداخت خدمات پزشکی
 community rating


Blue cross
تاسیس در سال 1933
بازپرداخت خدمات بیمارستانی
 community rating

بیمارستان کودکان شراینر
   مؤسسه شراين (مقدس) در سال 1872 بنيانگذاري شد.
ابتدا تنها خدمات تفريحي و تفرجي براي اعضاي خود فراهم مي كرد .
سپس خدمات درمانی را آغاز و بيمارستان در سال 1922 شروع به كار كرد .
Financing in USA

بنيانگذار سيستم فعلي بهداشت و درمان آلمان شخصي بنام بيسمارك (Bismarck ) در 1383 میلادی
نظام بهداشت و درمان آلمان شرقی در تا سال 1990 :


    گسترش پوشش مراقبتهای بهداشتی به کل جمعیت از مشخصه های اصلی سیستم بهداشت ودرمان ایتالیایی است. بیمه سلامت اجباری در سال 1943 ایجاد شده است. بیمه خدمات درمانی برای رسیدن به هدف ماده ی 32 قانون اساسی ایتالیا بوجود آمد.


NHS ایتالیا به 3 سطح مختلف اختیار و قدرت تقسیم می شود:
دولت مرکزی : مسئول برنامه ریزی بهداشت و درمان ، تدوین اهداف کلی سالانه و منابع مالی ، قوانین تجارتی داروها و تجهیزات پزشکی ، نظارت و انجام اقدامات برای بهبود وضعیت سلامت مردم
سطح منطقه ای : مطابق قوانین مصوب مجلس ، دارای اختیار مالی مستقل
آژانس های بهداشت محلی ( LHAS ) : هر LHA حمایت مالی منطقه تحت پوشش خود را از بودجه عمومی با سیستم سرانه به عهده دارد. در سال 2000، 98 بیمارستان دولتی به وجود آمد.بیماران قادرند آزادانه خدمات را از بخش دولتی یا خصوصی در سطح محلی انتخاب کنند ، به عبارتی  LHA به طور همزمان هم به عنوان پرداخت کننده به بخش خصوصی و هم عرضه کننده خدمت است .

سه سطح خدمات مراقبتی در LHA
LHA باید 3 سطح مراقبتی برنامه ریزی شد توسط دولت مرکزی را تضمین کند و گزارش به برنامه ی طب ملی بدهد:

علاوه بر ارائه ی مراقبتهای اولیه، پزشکان و متخصصان اطفال به عنوان (( gate keepers )) برای سیستم کار می کنند.

در کانادا (نظام بیمه های درمانی همگانی) موفق ترین و محبوب ترین برنامه ملی محسوب می شود.
در این نظام منابع مالی از طرق بخش دولتی و به صورت مالیات تأمین می شود اما ارایه خدمات درمانی توسط بخش خصوصی است .
ارایه مراقبت های بهداشتی از وظایف مقامات ایالتی است اگر چه حکومت مرکزی در تاسیس بیمارستان ها کمک و همکاری می کند (از این جهت مشابه خدمات بهداشت ملی در بریتانیا است).


Health insurance in Canada
در نظام بیمه درمانی کانادا خدمات درمانی بطور عام برای همه بیمه شدگان رایگان است و لذا حق بیمه ای پرداخت نمی کنند و هزینه ها ازمحل مالیات های عمومی دولت های ایالتی و فدرال تامین می شود.

از نظر تئوریکی نظام بیمه سلامت کشور کانادا را می توان به انحصار خرید توسط دولت تشبیه کرد که در آن یک خریدار که دولت است می تواند قیمت خدمات درمانی را پایین تر از قیمت بازار نگه می دارد.


در کانادا همه انواع خدمات درمان ضروری مردم که در چارچوب بسته خدمات قرار دارد ، توسط نظام بیمه خدمات ، پوشش داده می شود. این خدمات از طریق بیمارستانها و مراکز درمانی (عموما دولتی ) ، به صورت رایگان تامین می شود.
بیمه مکمل: بیمه ها حق پوشش خدماتی را که تحت پوشش دولت است ندارند وبیمه مکمل تنها مواردی را پوشش می دهد که در بیمه اصلی لحاظ نشده است مثل دارو و خدمات دندان پزشکی.


Health financing in Canada
در حال حاضر کانادا 10% GDP را به مراقبتهای بهداشتی درمانی اختصاص می دهد که 70% آن از منابع دولتی و 30% از منابع خصوصی تأمین می گردد.

سیستم بیمه ای کنونی در کشور شیلی
Do you have any question?