موضوع:

بررسی رابطه بین اثربخشی ارتباطات سازمانی و منابع قدرت مدیران،

ادارات هفتگانه آموزش و پرورش مشهد  -  سال تحصیلی 85-84

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی ارتباط بین منابع قدرت مدیران و اثربخشی ارتباطات سازمانی می‌پردازد. هدف،‌ بررسی رابطه بین هر یک از منابع قدرت مدیران بر حسب رده‌بندی فرنچ و راون،‌ شامل: منابع قدرت تخصصی، مرجعیت، پاداش، مشروع و اجبار با اثربخشی ارتباطات سازمانی، سنوات خدمت مدیران و سابقه مدیریت آنان می‌باشد. همچنین برآنیم تا تفاوت بین منابع مختلف قدرت مدیران را بر حسب تخصص مدیریت و تخصص غیرمدیریت بررسی نماییم.

پژوهش حاضر از دسته پژوهشهای کاربردی و از نوع تحقیق توصیفی (غیر آزمایشی) است و در تقسیمات تحقیقات  توصیفی از نوع روش تحقیق همبستگی دو متغیری می‌باشد.

جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه مدیران دوایر مختلف ادارات هفتگانه آموزش و پرورش مشهد و همچنین کلیه کارکنان این دوایر می‌باشد. لازم به ذکر است که تعداد جامعه آماری مدیران، تعداد 147 نفر و کارکنان،  تعداد 345 نفر می‌باشد. از جامعه آماری مدیران، تعداد 87 مدیر به روش تصادفی ساده و با کمک جدول اعداد تصادفی و نیز از جامعه آماری کارکنان، کلیه کارکنان تحت نظر مدیران منتخب به روش تمام شماری انتخاب شدند.

ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسشنامه منابع قدرت «شرایخیم و هینکین (1989)» و پرسشنامه اثر بخشی ارتباطات سازمانی «نانچیان و دیگران  (1379) » می‌باشد. جهت تعیین اعتبار پرسشنامه‌ها از دو روش آزمون – بازآزمون و آلفای کرانباخ  استفاده شده است. در روش آزمون- بازآزمون اعتبار پرسشنامه منابع قدرت 61/0 و اعتبار پرسشنامه اثربخشی ارتباطات سازمانی 58/0 به دست آمده است.  همچنین با استفاده از روش آلفای کرانباخ اعتبار پرسشنامه منابع قدرت برابر 84/0 و اعتبار پرسشنامه اثربخشی ارتباطات سازمانی برابر 78/0 می‌باشد که تمامی ضرایب بدست آمده در دو روش تعیین اعتبار،‌ قابل قبول و مناسب می‌باشند و بنابراین اعتبار پرسشنامه‌ها قابل تأیید است.

جهت توصیف داده‌ها از روشهای آمار توصیفی از قبیل رسم جداول فراوانی و نمودارها، درصد فراوانی، فراوانی نسبی تجمعی، میانگین،‌میانه، انحراف معیار، مینیمم و ماکزیمم و جهت تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه‌ها از روشهای آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی ربته‌ای اسپیرمن، آزمون من ویتنی و کروسکال والیس استفاده شد. تمامی تحلیل‌های انجام شده با استفاده از نرم‌افزار کامپیوتری SPSS انجام گرفت.

بررسی و تجزیه و تحلیل‌ داده‌ها نشان داد که:

– بین منابع قدرت تخصص، مرجعیت، پاداش و قانون با اثربخشی ارتباطات سازمانی رابطه مستقیم و معنادار و بین منبع قدرت اجبار با اثربخشی ارتباطات سازمانی رابطه معکوس و معنادار وجود دارد.

– بین‌منابع قدرت مدیران با سنوات‌خدمت ونیزسابقه مدیریت‌آنان‌ارتباط معنادار وجود دارد.

– بین منابع مختلف قدرت مدیران بر حسب تخصص مدیریت و تخصص غیرمدیریت تفاوت معناداری وجود ندارد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                          صفحه

چکیده

فصل یکم : مقدمه پژوهش

1-1- عنوان تحقيق: ………………………………….. 1

1-2- مقدمه ……………………………………………………… 1

1-3- بيان مساله: ………………………………………………. 2

1-4- اهميت و ضرورت پژوهش …………………………………………… 7

1-5-‌ اهداف پژوهش: ………………………………………………… 9

الف- هدف كلي: ………………………………………………………. 9

ب – اهداف جزئي:…………………………………………………. 9

1-6-  پرسشهاي پژوهش: ……………………………………………………….. 9

الف- اصلي:………………………………………………………. 9

ب- فرعي:………………………………………………………… 9

1-7-‌ متغيرهاي پژوهش: ……………………………………………. 10

متغير پيش بين:………………………………………….. 10

متغير ملاك:……………………………………………………………….. 10

متغير تعديل كننده ……………………………………………………………… 10

متغير كنترل……………………………………………………………… 10

1-8-‌ تعاريف علمي واژه ها:………………………………………………… 10

1-9- تعاريف عملياتي واژه ها: ……………………………………………….. 14

فصل دوم : بررسی پیشینه پژوهش

مقدمــه…………………………………………………………… 16

الف- بررسی نظریه‌ها………………………………………………………….. 19

2-1- ارتباطات……………………………………………………….. 19

2-1-1- اهمیت ارتباطات………………………………………………… 19

2-1-2- تعاریف ارتباطات………………………………………………………. 22

2-1-3- فرآیند ارتباط……………………………………………………… 26

2-1-3-1- منبع ………………………………………………………………. 26

2-1-3-2- رمزگذاری…………………………………………………. 27

2-1-3-3- وسیله…………………………………………………………….. 27

2-1-3-4- رمزگشایی…………………………………………………….. 28

2-1-3-5- دریافت کننده………………………………………………………. 28

2-1-3-6- بازخورد…………………………………………………………. 29

2-1-4- مسیر ارتباطات………………………………………………………. 29

2-1-4-1- ارتباطات عمودی………………………………………………….. 29

الف- مسیر رو به پایین………………………………………………………………. 29

ب- ارتباطات رو به بالا……………………………………………………………. 30

2-1-4-2- ارتباطات در سطح افقی…………………………………………… 31

2-1-5- مدل ارتباطات………………………………………………………. 32

2-1-6- اصول ارتباطات……………………………………………………….. 35

2-1-7- ارتباطات سازمانی از دیدگاه مکاتب مختلف مدیریت………………… 38

2-1-7-1- دیدگاه کلاسیک‌ها در مورد ارتباطات:…………………………… 38

2-1-7-2- نظریه نئوکلاسیک‌ها و ارتباطات…………………………………… 40

2-1-7-3- دیدگاه سیستمی در مورد ارتباطات………………………………….. 40

2-1-7-4- دیدگاه اقتضایی و ارتباطات………………………………………….. 41

2-1-7-5- دیدگاه مراوده‌ای یا تعاملی در مورد ارتباطات…………………………………. 41

2-1-8- اثربخشی در ارتباطات میان فردی ……………………………………………… 42

2-1-9- ویژگی‌های اثربخشی……………………………………………………….. 43

2-1-9-1- گشودگی…………………………………………………………….. 43

2-1-9-2- همدلی…………………………………………………………. 45

2-1-9-3- حمایتگری……………………………………………………….. 46

2-1-9-4- مثبت گرایی…………………………………………………… 46

2-1-9-5- تساوی…………………………………………………………… 47

2-1-9-6- همانندی «تشابه با هم» و «تخالف با هم»…………………………. 47

2-1-10- موانع ارتباطی …………………………………………………….. 48

2-2- قدرت ……………………………………………………………….. 61

2-2-1- اهميت قدرت………………………………………………………….. 61

2-2-2- تعاريف قدرت…………………………………………………………… 62

2-2-3- قدرت در سطوح مختلف سازمان ……………………………………….. 65

2-2-3-1- قدرت در سطح عمودي…………………………………………… 65

2-2-3-1-1- منابع قدرت مديران رده‌ي عالي سازمان………………………. 66

2-2-3-1-2- منابع قدرت مديران رده مياني سازمان……………………………… 69

2-2-3-1-3- منابع قدرت مديران رده‌ي پايين سازمان…………………………….. 69

2-2-3-2 – قدرت در سطح افقي…………………………………………… 71

2-2-4- روابط قدرت……………………………………………………….. 72

2-2-4-1-  رابطه صف و ستاد……………………………………………… 73

2-2-4-2- تشكيل دسته‌ها و ائتلاف………………………………………… 74

2-2-5- منابع قدرت بر اساس پژوهش‌هاي فرنچ و راون………………………………. 75

2-2-6- انواع رويكردها به قدرت ………………………………………… 77

2-2-6-1- راسل و قدرت:……………………………………………………….. 78

2-2-6-2- هيكس، گولت و قدرت: ……………………………………………. 79

2-2-6-3- گالبرايت و قدرت: ……………………………………………………. 81

2-2-6-4- اتزيوني و قدرت:………………………………………………………… 83

ب- پيشينه پژوهشهاي انجام شده ………………………………………………… 85

2-3- پژوهش‌هاي پيرامون ارتباطات سازماني……………………………………….. 85

2-3-1- پژوهش‌‌هاي انجام شده در داخل كشور:………………………………… 85

2-3-2- پژوهش‌هاي انجام شده در خارج از كشور:……………………………… 89

2-4- پژوهشهاي پيرامون منابع قدرت ………………………………………….. 99

2-4-1-  پژوهش‌هاي انجام شده در داخل كشور………………………………… 99

2-4-2-  پژوهش‌هاي انجام شده و در خارج از  كشور………………………………. 108

نتیجه گیری کلی ……………………………………………………………. 121

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- جامعه آماری………………………………………………….. 123

3-2- گروه نمونه ……………………………………………………… 123

3-3- روش و طرح نمونه‌برداری………………………………………….. 124

3-4- حجم نمونه………………………………………………………….. 124

3-5- ابزار گردآوری داده‌ها………………………………………………. 125

3-5-1- پرسشنامه اثر بخشی ارتباطات سازمانی………………………….. 126

3-5-2- پرسشنامه منابع قدرت «شرایخیم و هینکین»……………………….. 127

3-6- تعیین روایی و اعتبار پرسشنامه…………………………………………. 128

3-6-1- روایی………………………………………………………. 128

3-6-2- اعتبار……………………………………………………………. 128

3-7- نوع مطالعه (روش گردآوری داده‌ها-…………………………………………….. 131

3-8- طرح پژوهش و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………….. 131

فصل چهارم : یافته‌های پژوهش

مقدمــه……………………………………………………………. 133

تبديلهاي انجام شده بر روي متغيرها جهت تغيير مقياس:…………………. 134

4-1- توصیف داده‌ها:………………………………………….. 135

4-1-1- توصيف مولفه هاي منابع قدرت:…………………………………….. 135

توصیف منابع قدرت بر حسب قدرت غالب مديران:…………………………….. 138

4-1-2- توصیف مؤلفه‌های اثربخشی ارتباطات سازمانی……………………………… 126

4-1-3- توصیف سایر داده‌ها………………………………………………… 154

4-2- تجزیه و تحلیل داده‌ها بررسی فرضیات…………………………………… 158

4-2-1- نتایج و یافته‌های سوالهای پژوهشی ………………………………… 158

فصل پنجم:‌ تفسیر و استنتاج نتایج پژوهش

5-1- تجزیه و تحلیل نتایج پژوهش…………………………………………….. 178

5-2- محدودیت‌های پژوهش ………………………………………………… 191

5-3- پیشنهادها……………………………………………………………… 192

5-3-1- پیشنهاد به برنامه‌ریزان:……………………………………………. 192

5-3-2- پیشنهاد به پژوهشگران :…………………………………………… 193

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                   صفحه

جدول 2-1: منابع قدرت مديران رده‌ي پايين سازمان……………………….. 70

جدول 2-2- اولویت شایستگی‌های مورد نیاز مدیران تربیت بدنی…………………… 92

جدول شماره 2-2-: مقايسه شايستگي‌هاي مورد نياز مديران و كارآموزان تربيت بدني… 96

جدول شماره 2-3-  مقايسه شايستگي‌هاي مديران باشگاه‌هاي ورزشي………………….. 97

جدول شماره 3-1: امتیاز گزینه‌های مختلف در روش پنج گزینه‌ای……………………………… 126

جدول شماره 3-2: امتیاز گزینه‌های مختلف در روش پنج‌ گزینه‌ای……………………………….. 127

جدول 3-3 : دسته‌بندی سوالهای پرسشنامه منابع قدرت………………………………………….. 127

جدول 4-1-1- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت پاداش………………………………………. 135

جدول 4-1-2- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت اجبار……………………………………….. 136

جدول 4-1-3- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت قدرت قانون…………………………………… 136

جدول 4-1-4- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت تخصص……………………………………… 137

جدول 4-1-5- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت مرجعیت……………………………………….. 138

جدول 4-1-6- جدول توزیع فراوانی منابع قدرت سازمانی…………………………………………. 139

جدول 4-1-7- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت پاداش…………………………………………….. 141

جدول 4-1-8- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت اجبار…………………………………………….. 142

جدول 4-1-9- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت قانون…………………………………………….. 143

جدول 4-1-10- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت مرجعیت…………………………………………. 144

جدول 4-1-11- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت تخصص………………………………………… 145

جدول 4-1-12- میانگین و انحراف معیار ارتباطات اثر بخش…………………………………….. 146

جدول 4-1-13- میانگین و انحراف معیار بازخورد………………………………………………. 147

جدول 4-1-14- میانگین و انحراف معیار تعدد کانالهای ارتباطی…………………………………… 147

جدول 4-1-15- میانگین و انحراف معیار اثربخشی ارتباطات سازمانی…………………………….. 148

جدول 4-1-16- جدول توزیع فراوانی ارتباط اثربخش…………………………………………… 149

جدول 4-1-17- جدول توزیع فراوانی بازخور………………………………………………….. 150

جدول 4-1-18 جدول توزیع فراوانی تعدد کانالهای ارتباطی……………………………………… 151

جدول 4-1-19- جدول توزیع فراوانی اثربخشی ارتباطات سازمانی………………………………. 152

جدول 4-1-20 جدول توزیع فراوانی مولفه اثر بخشی غالب…………………………………….. 153

جدول 4-1-21- جدول توزیع فراوانی رشته تحصیلی……………………………………………. 154

جدول 4-1-22 میانگین و انحراف معیار سنوات خدمت…………………………………………. 155

جدول 4-1-23- میانگین و انحراف معیار سابقه مدیریت………………………………………… 156

جدول 4-1-24- جدول توزیع فراوانی مدرک تحصیلی……………………………………….. 156

جدول 4-2-1- ضريب همبستگی بين منبع قدرت پاداش و اثر بخشی ارتباطات سازمانی………. 158

جدول 4-2-2- ضريب همبستگی بين منبع قدرت اجبار و اثر بخشی ارتباطات سازمانی………… 159

جدول 4-2-3- ضريب همبستگی بين منبع قدرت مرجعيت و اثر بخشی ارتباطات سازمانی160

جدول 4-2-4- ضريب همبستگی بين منبع قدرت تخصص و اثر بخشی ارتباطات…………………… 160

جدول 4-2-5- ضريب همبستگی بين منبع قدرت قانون و اثر بخشی ارتباطات سازمانی……….. 161

جدول 4-2-6- آزمون من ويتنی برای مقايسه منبع قدرت پاداش به تفکيک رشته تحصيلی162

جدول 4-2-7- آزمون من ويتنی برای مقايسه منبع قدرت اجبار به تفکيک رشته تحصيلی…….. 163

جدول 4-2-8- آزمون من ويتنی برای مقايسه منبع قدرت قانون به تفکيک رشته تحصيلی164

جدول 4-2-9- آزمون من ويتنی برای مقايسه منبع قدرت مرجعيت به تفکيک رشته تحصيلی164

جدول 4-2-10- آزمون من ويتنی برای مقايسه منبع قدرت تخصص به تفکيک رشته تحصيلی165

جدول 4-2-11 – ضريب همبستگی بين منابع قدرت و سابقه مديريت  ……………………………. 168

جدول 4-2-12- ضريب همبستگی بين منابع قدرت و سنوات خدمت  …………………………… 170

جدول 4-2-13- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه يک………………….. 171

جدول 4-2-14- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه دو ………………….. 172

جدول 4-2-15- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه سه………………….. 173

جدول 4-2-16- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه چهار………………. 174

جدول 4-2-17- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه پنج …………………. 175

جدول 4-2-18- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه شش……………….. 176

جدول 4-2-19- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه هفت………………… 177

فهرست نمودارها