چکیده   ۱
۱٫۲   مقدمه   ۲
۱٫۳   ضرورت گرایش به فن آوریهای نوین درعرصه حمل ونقل   ۳
۱٫۴   تعریف ITS   ۴
۱٫۵   ساختا رونحوه عملکرد ITS   ۵
۱٫۶   معرفی زیرسیستم ها و پروژه های ITS   ۶
۱٫۷   رویکرد به ITS از دیدگاه حمل ونقل وترافیک ودیدگاه مدیریت شهری   ۹
۱٫۸   مروری بر پیش نیاز های لازم جهت شکل گیری سیستم ITS   ۱۰
۱٫۹   لزوم همکاری های بین سازمانی در ITS   ۱۲
۱٫۱۰   نتیجه گیری   ۱۲
مراجع ‌:   ۱۴
مراجع ‌:

[۱].           Chowdhurry,Mashrur and Sadek,”Fundamental of Intelligent Transportation System Planning”,Artech House,Newyork,2003

[2].            Miles-John C and KanChen,”PIARC – ITS Handbook 2th  edition”, 2004

[3].          “ITS Handbook of Japan“, Ministry of Land,Infrastructure,2004

[4].            National ITS Architecture Documentation ver.6. Available at http://www.iteris.com/itsarch/

[5].           Intelligent Transportation Primer, ite (institute of transportation Engineers ), U.S.DOT.

[6].           Smart moves,- A decision maker’s guide to the intelligent transportation infrastructure,U.S. DOT,1996

[7].          Kumagai- Yasuhiko and kenzo Akazawa,”Recommende Approach to Introducing ITS in Asian Countries”
1.1        چکیده

یکی از مشکلات زندگی بشر امروز ازدحام جمعیت وعدم توانایی زیرساخت های شهری درپاسخگویی به نیاز آنها می باشد.ازجمله ریرساختهای مهمی که تحت تأثیر این مهم قرارمی گیرد زیرساخت حمل ونقل می باشد. از طرفی امروزه افزایش تسهیلات حمل ونقل از طریق روشهای مرسوم به دلیل نیاز به سرمایه گذاری کلان و زمان زیاد جهت اجرا نمی تواند بعنوان  راهکاری مناسبی واساسی محسوب گردد. لذا درسالهای اخیرگرایش به استفاده ازمکانیزمهایی جهت بهره گیری از فناوریهای نوین،استفاده بهینه از منابع موجود، ابتکار عمل و استفاده از تکنیکهای مدیریت ترافیک شهری در اغلب کشورها، به عنوان بهترین راهکارها مورد توجه مدیران ترافیک کلان‌شهرها قرارگرفته است.

 یکی ازجدیدترین  ومؤثرترین راهکارهای مدیریت ترافیک که از فن آوری اطلاعات نشأت می گیرد ایده بکارگیری سیستم های هوشمند حمل ونقل (ITS) است که می تواند در راستای تحقق شهرداری الکترونیکی افق تازه ای برای دستیابی به تحرک پویا و روان درجامعه ارتباطی واطلاعات وارائه خدمات بهتر به شهروندان ایجاد‌نماید.این مقاله پس از بررسی ضرورت گرایش به فن آوریهای نوین درعرصه حمل ونقل وازدیدگاه مدیریت شهری، به تعریف سیستم های هوشمند حمل ونقل، نحوه عملکرد،معماری، انواع خدمات و معرفی زیرسیستمهای مرتبط یا سیستم مذکور خواهدپرداخت. در ادامه به اقداماتی که دربرنامه ریزی و استقرار ITS و بومی نمودن سیستم مذکور در هر منطقه لازم است موردتوجه قرارگیردوهمچنین لزوم همکاری های بین سازمانی اشاره‌خواهد‌شد.
۱٫۲       مقدمه

در جهان امروز حمل ونقل مقوله ای است که تمام مردم بنحوی با آن در ارتباط مستقیم هستند و به موازات رشد و توسعه شهرها نیاز به خدمات و تسهیلات همگانی نیز افزایش یافته است و این امر به نوبه خود ، ابعاد جدیدی به مسایل عمومی کلان شهرهابه ویژه مسئله حمل ونقل آن خواهد داد. اثرات نامـطلوب مـسئله بـر فعالیت های اجتماعی و اقتصادی منطقه نیازی به روشنگری ندارد و این خود لزوم آینده نــگری و برنامه ریزی صحیح را به منظور تدارک به موقع ظرفیت مناسب و کافی برای شبکه حــمل ونقــل شهری مورد تاکید قرار دهد.

امروزه سیاست سرمایه گذاری حاکم از طرف مدیران ومتولیان امرحمل ونقل وترافیک بیش ازراهکارهای مبتنی بر توسعه وساخت شبکه های حمل ونقل به سمت راهکارهای مدیریت ترافیک مانند مدیریت کاهش تقاضا وتؤام با آن کنترل ترافیک وداشتن نگرش سیستمی بر این موضوع، معطوف گشته است.ازطرفی امروزه فن آوری اطلاعات درگستره خود روش های مدیریت ترافیک رانیزتحت الشعاع قرارداده است.بطوریکه درحال حاضر روش های مدیریت ترافیک بابکارگیری فن‌اوری‌اطلاعات به نحو شایسته ای از تکنولوژی مدرن برای توسعه ترافیک و برآوردن نیازها وخواسته های کاربران بهره می گیرد.

این مقاله ابتدا به معرفی و ضرورت بکارگیری سیستم هوشمند حمل ونقل(ITS) به عنوان یکی از فناورهای نوین که در مدیریت حمل ونقل وترافیک شهری پرداخته وسپس به نحوه عملکرد سیستم ITS،مزایای آن، طبقه بندی خدمات وپروزه‌های ITS اشاره می گردد.درپایان پیش نیاز های لازم جهت شکل گیری واستقرار مناسب سیستم هوشمند حمل ونقل دریک منطقه بررسی شده وراهکارها وچالشهای پیش رو در این زمینه ارائه می گردد.
۱٫۳      ضرورت گرایش به فن آوریهای نوین درعرصه حمل ونقل

رشد روزافزون جمعیت سبب افزایش تقاضای سفرشده ومتعاقب آن استفاده ازوسایل نقلیه شخصی بطورچشمگیری افزایش یافته است.این امرفشارحاصل برشبکه های موجود حمل ونقل به خصوص درنواحی شهری راچندین برابرنموده است. مسائل و مشکلات مربوط به حمل ونقل از قبیل تراکم ،افزایش زمانهای تلف شده ،تصادفات ،تخلفات، آلودگی های زیست محیطی ،کاهش منابع انرژی و روند رشد سریع تقاضای حمل ونقل باعث شده تا تامین حمل ونقل ایمن و کارا یکی از مهمترین مسائل پیش روی اغلب کشورهای  توسعه یافته و در حال توسعه محسوب شود.

یکی از راهکارهای حل این مشکلات توسعه شبکه های حمل ونقل است. اما ازآنجایی که توسعه شبکه های حمل ونقل به دلیل محدودیت ظرفیت عمرانی ،محدودیت بودجه وصدمه به محیط زیست متناسب با رشدروزافزون تولیدوسایل نقلیه نمی باشد و از طرف دیگر باتوجه به اینکه ایجادشبکه های جدید حمل ونقل باعث ایجاد انگیزه بیشتری برای تولید سفر درکاربران خواهدشد،لذا روشهای مذکور باوجو نیاز به سرمایه گذاری کلان و زمان زیاد جهت اجرا به تنهایی نمی تواند بعنوان راه حل قطعی و مناسب در جهت حل معضل ترافیک کلان شهرها محسوب شود.همچنین تأمین نیازهای جدید کاربران ناشی ازافزایش سطح زندگی مردم و افزایش ارزش زمان مانند سیستمهای اطلاع رسانی ترافیک با تکیه برروشهای سنتی امکان پذیرنیست.

لذا دیدگاه حاکم بر فعالیت مدیران ترافیک کلان شهرهابه استفاده ازمکانیزمهایی جهت به نتیجه رساندن سرمایه گذاریهای کلان مربوط به توسعة معابروراهسازی، استفاده بهینه از امکانات و منابع موجود و ارتقاء سطح ایمنی ، کارایی و بهره وری شبکه حمل ونقل شهری با بهره گیری از پیشرفتهای حاصل از تکنولوژیهای نوین ، داشتن نوآوری و ابتکار عمل در برنامه های توسعه  ومباحث مرتبط بامدیریت ترافیک شهری گرایش پیدا کرده است.

یکی ازجدیدترین  ومؤثرترین راهکارهای مدیریت ترافیک که از فن آوری اطلاعات نشأت می گیرد ایده بکارگیری سیستم های هوشمند حمل ونقل است که می تواند در راستای تحقق شهرداری الکترونیکی افق تازه ای برای دستیابی به تحرک پویا و روان درجامعه ارتباطی واطلاعات وارائه خدمات بهتر به شهروندان ایجاد نماید.

لازم به توضیح است  بکارگیری ITS بعنوان تنها ابزار حل مشکلات حمل ونقل محسوب نمی شود ، بلکه زیر بنای مناسبی جهت کاهش پیامدهای منفی قرن بیستم در عرصه حمل ونقل و ایجاد راه و رسمی جدیدتر و مؤثرتر بمنظور پاسخگویی به نیازهای حمل ونقل در زندگی قرن بیست ویکم است.
۱٫۴      تعریف ITS

با توجه به جدید بودن ظهور سیستمهای هوشمند حمل ونقل در دنیا تعاریف مختلفی برای آن ذکر شده‌است.در ادامه به چند نمونه از متداولترین تعاریف اشاره خواهدشد:

« ITS بکارگیری فن‌آوری اطلاعات برای بهبود عملکرد سیستم حمل و نقل است.»

«کلمه ITS به مجموعه ای از ابزارها و امکانات و تخصص ها از قبیل مفاهیم مهندسی ترافیک، تکنولوژیهای نرم افزاری، سخت افزاری و مخابراتی اطلاق می شود که به صورت هماهنگ و مجتمع به منظور بهبود کارایی و ایمنی در سیستم حمل و نقل به کار گرفته می شود‌[۱].

«ITS عبارت است از سیستم های حمل و نقلی که تکنولوژیهای اطلاعات ارتباطات و کنترل را برای بهبود عملکرد شبکه های حمل و نقلی به کار می گیرند. ابزار های حمل و نقل بر مبنای سه مشخصه اطلاعات ارتباطات و تجمیع استوار هستند که به‌مدیران شبکه های حمل و نقل و مسافران کمک می کند تا تصمیمات بهتر و متناسب تری با شرایط موجود بگیرند. ابزار های ITS  از طریق بهبود عملکرد سیستم ها باعث صرفه جویی در وقت، حفظ جان انسانها، و بهبود کیفیت زندگی و محیط‌زیست انسانها و افزایش کارایی فعالیت های اقتصادی می شود.» [۲].

«سیستم هوشمند حمل ونقل به معنای بکارگیری تکنولوژیهای نوین از قبیل پردازش اطلاعات ، الکترونیک ، ارتباطات و سیستمهای کنترل و دیگر فن آوریهای ارتباطی و استراتژیهای مدیریت به‌گونه‌ای هماهنگ و یکپارچه جهت ارتقاء سطح ایمنی و کارایی و ارزانی در حمل ونقل است.»
۱٫۵      ساختا رونحوه عملکرد ITS

 سیستمهای هوشمند حمل ونقل براساس فن آوریهای کنترل واطلاعات کارمی کنند که درواقع هسته اصلی وظایف وعملکرد چنین سیستمهایی می باشد.از یک دیدگاه کلی می توان گفت ITS از سه جزء اصلی تشکیل شده است  که عبارتند از: راه‌هوشمند ، وسائل نقلیه هوشمند وزیرساختهای ارتباطی[۳] .

راه هوشمند ، جاده یا بزرگراهی است که در بخش تأسیسات زیر بنایی قرارمی گیرد و شامل انواع تجهیزات لازم نصب شده در جاده وهمچنین رعایت چارچوبی مناسب واستاندارد جهت یکپارچه کردن عملکرد اجزاء مختلف سیستم در محدوده وسیعی از خدمات ITS بمنظور تبادل محدوده وسیعی از اطلاعات ما بین کاربران شامل رانندگان ، وسائل نقلیه و عابرین پیاده می‌باشد.

وسائل نقلیه هوشمند عبارتند از وسائل نقلیه ای که جهت ارائه بخشی از خدمات تعریف شده درITS مجهز به تجهیزات خاصی می باشند.زیرساختهای ارتباطی به عنوان تکنولوژیی که جریان اطلاعات را بین وسائل نقلیه هوشمند و راه ‌هوشمند برقرارمی سازد محسوب می شود.جریان اطلاعات در تکنولوژی مذکور شامل مراحلی از قبیل جمع آوری و دریافت داده ها ، انتقال داده ها و پردازش داده ها و همچنین و توزیع و بهره‌برداری از اطلاعات پردازش شده می باشد که جهت عملکرد صحیح ومناسب سیستم لازم است زنجیره‌ارتباطی مناسبی بین آنها تعریف و ایجادگردد. همانطورکه درشکل۲ دیده می شود دریک سیستم ITS با بکارگیری فناوریهای اطلاعات وکنترل زنجیره اطلاعاتی لازم جهت ارائه خدمات بین سیستم حمل ونقل و کاربران ITS     فراهم می گردد.
۱٫۶      معرفی زیرسیستم ها و پروژه های ITS