فهرست مطالب

عنوان .......................................................... صفحه

 چکیده ......................................................................

 فصل اول : طرح تحقیق

مقدمه .............................................................................

بیان مسئله تحقیق ......................................................

ضرورت و اهمیت انجام تحقیق .........................................

اهداف تحقیق .............................................................

فرضیات تحقیق ........................................................

روش تحقیق...................................................................

روش گردآوری اطلاعات .................................................

قلمرو تحقیق .................................................................

جامعه آماری .................................................................

تعریف عملیاتی واژه ها ...................................................

 فصل دوم : ادبیات تحقیق

پیشینه تحقیق ...........................................................

تاریخچه بانک ملت ......................................................

منابع تامین مالی بانکها در ایران ..........................................

روشهای تامین مالی در شرکتها......................................

ساختار سرمایه ............................................................

نظریه های مربوط به ساختار سرمایه ............................

انواع ساختار سرمایه ...............................................

اهمیت سرمایه .....................................................

عوامل مرتبط با ساختار سرمایه .................................

هزینه سرمایه .....................................................................

هزینه حقوق صاحبان سهام ...........................................

هزینه بدهی ...................................................................

هزینه سرمایه در شرکتها .............................................

هزینه سرمایه در بانکها ......................................

هزینه سرمایه.......................................................

ساختار سرمایه بهینه .........................................

عوامل تعیین کننده ساختار سرمایه بهینه .......................

ساختار سرمایه بانکها ...............................................

اقلام ساختار سرمایه بانکها .........................................

ساختار مطلوب سرمایه بانک ..........................................

 فصل سوم : روش تحقیق

روش تحقیق ........................................................

روش جمع آوری اطلاعات .....................................

ابزارهای پژوهش .........................................................

توصیف متغیرها........................................................

جامعه آماری ..............................................................

روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات ....................................

محدودیت های تحقیق ........................................

 فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات

مقدمه ..............................................................................

بررسی ساختار سرمایه .....................................

محاسبه هزینه سرمایه ......................................

محاسبه هزینه سپرده ........................................

محاسبه هزینه بدهی به بانک مرکزی و سایر موسسات اعتباری ...

محاسبه هزینه حقوق صاحبان سهام ................................

محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه ..........................

آزمون فرضیات .......................................................

بررسی بهینه کردن ساختار سرمایه ..................................

 فصل پنجم :  نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه ............................................................................................

خلاصه و نتیجه گیری .................................................

بیان مساله تحقیق .......................................................

ضرورت و اهمیت موضوع .............................................

اهداف تحقیق ...........................................................

فرضیات تحقیق..........................................................

روش تحقیق ..............................................................

روشهای جمع آوری اطلاعات ....................................

جامعه آماری .............................................................

روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات ..............................

محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه ..........................

آزمون فرضیات ......................................................

پیشنهادات ............................................................

پیشنهادات مربوط به بانک ملت و سیستم بانکی ................

پیشنهادات برای تحقیقات آتی...................................

 فهرست منابع ........................................................

 ضمائم ...........................................................................

پیوست شماره 1...........................................................

پیوست شماره 2...........................................................

پیوست شماره 3.............................................

مقدمه:

     امروزه و به ویژه پس از بحران ورشکسته شدن بانکها در دهه 1990 ساختار سرمایه و نسبت سرمایه بانکها یکی از موضوعات مهم در عرصه بانکداری است و قانون گذاران را بر آن داشت تا برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی در آینده و به جهت حفظ سلامت نظام مالی و پولی داخلی و بین المللی تدابیری در این خصوص اتخاذ نمایند. در همین راستا کمیته بال در سال 1988 مشخص کرد که سرمایه بانک بایستی حداقل 8 درصد ارزش موزون داراییهای ریسک دارش باشد.[1]

     یکی از دلایل مهم بالابردن نسبت سرمایه در بانکها توانمند ساختن آنها برای مقابله با خطر عدم باز پرداخت تسهیلات بانکی از طرف وام  گیرندگان  (  ریسک اعتباری )   است. زیرا در شرایط بحرانی بانک از سرمایه خود به عنوان یک سپر در مقابل ورشکستگی استفاده می‌نماید. این هدف یعنی تضمین  سلامت  بانک در مقابل خطر ورشکستگی و حداکثر کردن سود سهامداران آن باعث شده است که موضوع بهینه کردن ساختار سرمایه بانک ( حداقل کردن خطر ورشکستگی و حداکثر کردن سود سهامداران) مورد توجه اندیشمندان  مالی و بانکداری قرار گیرد.

     از اینرو برای بهینه کردن ساختار سرمایه بانک درک و شناخت منابع مختلف مالی بانکها و هزینه هایی که بانکها به جهت تامین آنها متقبل می شوند و همچنین محاسبه میزان هزینه هریک از آنها برای مدیران مالی بانکها در خصوص تصمیم گیری در زمینه تأمین مالی و جهت دهی به گرایش بانک برای جذب ارائه کنندگان منابع خاص ( ارزان و کم ریسک ) بمنظور حداکثر کردن ارزش بانک دارای اهمیت فراوانی است .

1-بيان مسئله تحقيق

اکثرنظريات موجوددرساختارسرمايه به ارتباط ساختار  سرمايه باهزينه سرمايه، ريسک شرکت وارزش شرکت اذعان دارندو همچنين تحقيقات انجام شده درايران دراين موضوع ارتباط بين ساختارسرمايه با هزينه سرمايه وريسک شرکت راتأييد مي‌کنند.از آنجائي  که در زمينه ساختارسرمايه بانکها درايران تا به حال تحقيقاتی  انجام نشده است و از آنجا که ماهيت فعاليت و ساختار سرمايه بانکها از شرکتها متفاوت است، این سوال پیش می آید  که آيا يک ساختار سرمايه بهينه براي بانک وجود داردکه ضمن معقول کردن ريسک مالي آن، بازدهي حقوق صاحبان سهام را حداکثر نمايد؟ آن ترکيب بهينه چگونه ترکيبي است؟

ساختارسرمايه ومنابع مالي بانک درواقع اقلامي هستند که درسمت چپ ترازنامه نشان داده مي‌شوند. اين اقلام منابعي هستند که بانک براي تامين مالي دارائيهايش ازآنهااستفاده مي‌نمايد . اين منابع به دو دسته، حقوق صاحبان سهام (شامل سرمايه و سود انباشته) و بدهيها (شامل انواع سپردههاي مردم نزد بانک، استقراض از ساير بانکها، استقراض از بانک مرکزي ، وجوه اداره شده  )  تقسيم ميشوند .

به جهت ارتباط تنگاتنگي که بين ساختار سرمايه با هزينه سرمايه و ريسک مالي از يکطرف و همچنين بين هزينه سرمايه با ارزش واحد انتفاعي از طرف ديگر وجود دارد، موضوع ساختار سرمايه يکي از موضوعات مهم و با اهميتي است که مديران مالي شرکتها و بانکها در جهت کاهش ريسک مالي و درنتيجه کاهش خطر ورشکستگي و درعين حال افزايش سودآوري شرکتها و يا بانکها با توجه به محدوديتهاي قانوني که دراين زمينه وجود دارد، دست و پنجه نرم مي‌کنند، تا شايد بتوانند ترکيبي بهينه از منابع مالي براي حداکثر کردن ارزش بانک تعيين و عملي سازند. در مورد کم کردن ريسک مالي و ريسک تجاري بانک، نسبت سرمايه از موضوعات حائز اهميت ميباشد. از همين روبود که استانداردهاي سرمايه مبتني بر ريسک توسط کميته بازل درسال 1988 براي پوشش دادن ريسک اعتباري ايجادگرديد.[2]

در این راستا جهت بررسی سوالات  فوق الذکر   ساختار سرمایه و هزینه سرمایه محاسبه شده  و ارتباط آنها با یکدیگر، بااستفاده از ضریب همبستگی پیرسون  مشخص میگردد.

 و همچنین برای تعیین بهینه بودن ساختار سرمایه  فعلی از طریق محاسبه چهار  نسبت مشروحه ذیل و مقایسه آنها  با میانگین صنعت استفاده می شود .

1- نرخ کفایت سرمایه یا نسبت  سرمایه واقعی به داراییهای ریسکدار:

درکشورهایی که بانکها نظام مدیریت اطلاعات داخلی ضعیفی دارند، این شاخص ها به صورت درصدی از کل داراییها نمایان می گردد. میزانی که حداقل کمتر از 5 تا8 درصد نباشد باید به عنوان پایه در نظر گرفته شود . به هر صورت ، این درصد درموارد مختلفی به علت ریسکهای خاص بانک یا ریسکهای عمده خارج از ترازنامه افزایش
می یابد .  در کشورهایی که  نظام حسابداری و مدیریت اطلاعاتی پیچیده ای  دارند، شایسته است که  شاخص  کفایت  سرمایه  ( مبتنی بر ریسک ) را که توسط سیستم نظارتی کمیته بال تهیه شده است بپذیرند.

2- نسبت سپرده ها به بدهی ها :

این نسبت باید نشان دهد که چه مقدار از داراییهای بانک ، توسط مدیریت در امور مولد بکارگرفته شده است . ولی از آنجا که اثاثیه و ابزار بانک در عین حال که برای حمایت از عملیات بانکی ضروری هستند ممکن است مستقیما" درآمد ایجاد ننمایند . استفاده غیر مولد ازبرخی از داراییها طبیعی است . همانطور که تنوع سازی ترکیب دارایی ها برای مقابله با ریسک تجاری برای سرمایه گذاران مهم و حائز اهمیت است ، متنوع سازی منابع تامین مالی برای بانکها هم از نظر نوع منابع و هم تعداد آنها به منظور کاهش ریسک خارج شدن یکباره منابع بانک و اطمینان از ثبات نسبی منابع لازم می باشد. از اینرو توجه به سپرده های بانک که از شمار بسیار زیادی از سپرده گذارن بدست آمده است ، در راستای رسیدن به این هدف می باشد .

3- نسبت سپرده های بلند مدت به کل سپرده ها :

اهمیت  سپرده های بلند مدت برای  بانکها  بدلیل غیر دیداری  بودن  آنهاست. هر چند دستیابی به این سپرده ها هزینه های بالاتری را برای بانک ایجاد می کند اما  این سپرده ها با ثبات ترین منابع بانک به شمار می آیند و باتوجه به این خصوصیت آنها و در جهت تامین منابع مالی لازم برای تسهیلات اعطایی بلند مدت بهتر است از این نوع منابع استفاده شود .

4- هزینه سرمایه:

از آنجا که سهامداران بانک در مقایسه با سپرده گذاران و سایر بستانکاران ، در وصول طلب خود در رتبه بعدی قرار دارند خطر بیشتری را متحمل می شوند. لذا برای راکد ماندن سرمایه خویش منطقا" انتظار پاداش بیشتری ، نسبت به سپرده گذاران بانک ، دارند . بنابراین سرمایه ، منبع پرهزینه ای برای تامین وجه می باشد . به دلیل آنکه سرمایه به عنوان پشتوانه ای برای تضعیف ارزش داراییهای مخاطره آمیز در نظر گرفته می شود . پرداخت هر گونه وامی توسط بانک ، تخصیص مبلغ متناسبی از سرمایه ، مطابق بامیزان کفایت سرمایه را ایجاب می نماید .

یکی از مهمترین معیارها برای بررسی بهینه بودن ساختار سرمایه استفاده از هزینه سرمایه میباشد. از همین روست که ساختار سرمایه بهینه را ترکیبی از منابع مالی
می دانند که دارای کمترین میانگین موزون هزینه سرمایه  باشد . این امر از طریق بدست آوردن ارزانترین  منابع ( کاهش هزینه های عملیاتی از قبیل سود ، جایزه ،...) حاصل میشود که این خود افزایش سود آوری بانک رادر پی دارد .

2- ضرورت و اهميت انجام تحقيق

هر سازمان، شرکت و يا موسسه اي به دنبال رسيدن به اهداف خاصي ميباشد و بانکها و موسسات انتفاعي نيز از اين قاعده مستثني نيستند و آنها نيز درپي دستيابي به سودآوري بعنوان هدفي از اهداف وجودي خود و همچنين براي تضمين ادامه حيات خود ميباشند. در اين بين بانک ملت نيز براي رسيدن به اهداف و همچنين براي اطمينان از تداوم حيات خود، باید که سود خود را حداکثر نمايد. افزايش سود بانک از طريق افزايش درآمدها و کاهش هزينه ها امکانپذير ميباشد. يکي از اقلام هزينه ها ،هزينه هاي ثابت تامين مالي ميباشد که جهت افزايش سودآوري بانک ، بايستي حداکثر تلاش جهت تامين مالي از طريق کسب منابع مالي ارزان مبذول گردد. منابع تامين مالي درساختار سرمايه متبلور مي باشند و ترکيب ساختار سرمايه بر هزينه ثابت تامين مالي و ريسک مالي و درنتيجه بربازده حقوق صاحبان سهام تاثير ميگذارد. بنابراين ضرورت دارد که ساختار سرمايه بانک مورد بررسي قرارگرفته و همچنين ساختار سرمايه بهينه آن تعيين گردد.

3 - اهداف تحقيق                                 

هدف اصلي از انجام اين تحقيق، تعيين ساختار سرمايه مطلوب براي بانک ملت با توجه به  ميزان ريسک و هزينه  سرمايه آن بر طبق مقررات و استا نداردهای  بين المللي
مي باشد .

اهداف جزئي :

1- بررسي وضعيت ساختار سرمايه مطلوب  و ساختار سرمايه واقعي بانک ملت

2-بررسی جايگاه و ترکیب انواع سپرده ها در تامين مالي دارايي هاي بانک ملت

3- بررسی جايگاه تسهيلات دريافتي ازسيستم بانکي در تامين مالي دارايي هاي بانک ملت

4- بررسی جايگاه حقوق صاحبان سهام در تامين مالي دارايي هاي بانک ملت

5- محاسبه هزينه تأمین مالی سرمايه براي بانک ملت طي سالهاي 1372تا 1381و ترسيم روند آن براي اين سالها

4- فرضيات تحقيق

 دراين پژوهش  براي پاسخگوئي به سئوال تحقيق ،  فرضيه ذيل مطرح شده است .

فرضیه اصلی - ساختار سرمايه واقعي بانک ملت بهينه نمي باشد .

فرضیه فرعی اول– هزینه تأمین مالی سرمایه بانک ملت بهینه نمی باشد .

فرضیه فرعی دوم- ریسک اعتباری بانک ملت بهینه نمی باشد.

5-  روش تحقيق

روش انجام اين تحقيق، ترکيبي ازروشهاي توصيفی ، تحلیلی و مقایسه روند ميباشد، دراين تحقيق براي جمع آوري اطلاعات مربوط به ادبيات موضوع ازروش کتابخانه اي و  ازطريق بهره گيري ازاطلاعات مالي بانک درجهت تعيين هزينه سرمايه و بهينه کردن ساختار سرمايه آن ازروش توصیفی وتحلیلی استفاده ميشود. وبرای ترسیم تغییرات هزینه سرمایه در سالهای موردنظر و مقایسه تغییرات اقلام  ساختار سرمایه، از روش  مقایسه روند استفاده  شده است.[3]

6- روش گردآوري اطلاعات :

براي گردآوري اطلاعات موردنيازدرانجام اين پژوهش ازروشهاي زيراستفاده ميشود .

1-  روش کتابخانه اي براي جمع آوري اطلاعات مورد نيازدرزمينه ادبيات و پيشينه تحقيق استفاده شده است.

2-  اطلاعات مالي موردنيازاز صورتهاي مالي بانک استخراج گردید.

7- قلمرو تحقيق

اين پژوهش در بانک  ملت و براساس آمارهای دوره زمانی 1372 تا 1381 انجا م ميشود.

8-  جامعه  آماري

جامعه آماري تحقيق مورد نظر بانک ملت ميباشد.

 9-   تعريف عملیاتی واژه ها

ساختار سرمايه[4] : به ترکيب بدهيها وحقوق صاحبان سهام، ساختارسرمايه گويند.[5]

هزينه سرمايه[6] : متوسط هزينه تأمین منابع مالي مورداستفاده شرکت و یا بانک  ميباشد.[7]

ساختارسرمايه بهينه[8]: ساختاربهينه سرمايه، ساختاری است که درآن ميانگين موزون هزينه سرمايه[9](WACC)شرکت حداقل و ارزش شرکت حداکثرميباشد.[10]

میانگین موزون هزینه سرمایه: WACC)  ) برای محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه ، هزینه هر منبع سرمایه را در درصدی که آن قلم سرمایه در ساختار سرمایه دارد ضرب و حاصلضرب ها راباهم جمع می کنند.[11]

ريسک اعتباري[12]  : به عدم اطمينان در باز پرداخت وام و تسهيلات اعطايي بانکها بوسيله وام گيرندگان ، ريسک اعتباري  گويند.[13]

نرخ کفايت سرمايه[14] :حداقل نسبت قابل قبول سرمايه براي مقابله با ريسک اعتباري بانکها ميباشد.[15]   

منابع مالي : وجوهي است که موسسه انتفاعي براي تامين مالي داراييهايش ازآنها استفاده  ميکند.[16]

دارایی ریسک دار[17]: كليه اقلام دارائیهای بانک اعم از اقلام بالای خط ( صندوق و د ارایی جاری و ثابت و ..) و زیرخط (تعهدات) ترازنامه ریسک پذیرند که باید برحسب ریسک مربوطه به ترتیبی که در آئین نامه مربوطه تعریف شده است موزون شوند.