بررسی مورفولوژی کانال ریشه در دندان های مولر اول و دوم دایمی فک بالا به روش CBCT درافراد ايرانی

دسته بندي : کالاهای دیجیتال » رشته پزشکی (آموزش_و_پژوهش)

این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.

چکیده

مقدمه: يكي از علل شايع شكست درمان ريشه غير جراحي، عدم توانايي درمان موثر تمامي كانالهاي ريشه به علت آناتومي پيچيده سيستم كانال ريشه است. با توجه به اینکه تاکنون مطالعه ای جامع و گسترده در مورد بررسی آناتومی سیستم کانال ریشه در دندان های مولر اول و دوم ماگزیلا با استفاده از CBCT در نژاد ایرانی انجام نشده است، لذا هدف این مطالعه بررسی تنوعات و ویژگی های آناتومیک این دندان ها در یک جمعیت از نژاد ایرانی بود.

مواد و روش: در مطالعه حاضر از 250 دندان مولر اول و دوم ماگزيلا انسانی کشیده شده استفاده گردید.. پس از ضد عفوني دندانها،‌ ابتدا تعداد و وضعيت ريشه هابراي هر مورد ثبت گرديد.  تعیین مورفولوژی کانال های دندانی با استفاده از Cone Beam Computed Tomography(CBCT) صورت گرفت، به اين ترتيب كه پس از تهیه کلیشه ها ، تصاویر در هر سه مقطع اگزیال، ساژیتال، و کرونال با کمک نرم افزار Romexis ارزیابی مورفولوژیک شدند. تا تعداد كل کانال هادر هر دندان، تعداد کانال ها در هر ريشه و مورفولوژی كانالها(با استفاده از طبقه بندی  Vertucci  و طبقه بندی مکمل Gulabivala) در يك ريشه تعیین گردد. کلیه ارزیابی ها توسط 2 نفر اندودنتیست کالیبره شده صورت گرفت. داده ها در نرم افزار SPSS  نسخه ی 11.5 وارد شد و درصد فراوانی هر یک از انواع اشکال مورفولوژی ریشه با استفاده از جداول توزیع فراوانی و شاخص های میانگین، میانه و انحراف معیار توصیف گردید.

نتایج: شیوع دندان مولر اول  و دوم سه ریشه به ترتیب 4/98% و 6/97% بود و شیوع دندان مولر اول و دوم چهار ریشه در هر دو مورد برابر 6/1% بود. در 8/0% دندان های مولر دوم دندان ها دو ریشه بودند. در 4/2% مولر های اول و  8/8% مولر های دوم به هم چسبیدگی ریشه ها مشاهده شد. شیوع کانال چهارم در ریشه مزیوباکال مولر اول ودوم به ترتيب 8 /52% و84/16% بود. شايعترين مورفولوژي كانال در ريشه مزيو باكال مولر اول به ترتيب تیپ I ، تیپ VI و تیپ II و در مولر دوم تیپ I ، تیپ III و تیپIV   بود. همچنين در  2/3 % مولر اول و 8/0 % در مولر دوم كانال چهارم در ريشه ديستوباكال مشاهده شد.

 

نتیجه گیری: بر اساس نتايج اين مطالعه شيوع كانال چهارم در نژاد ايراني نسبتا بالا مي باشد. با توجه به عدم تهاجمی بودن و دقت بالاي CBCT برای شناسایی کانال های اضافي و و اهمیت کشف این کانال ها در موفقیت یک درمان ریشه، لذا استفاده از CBCTحين درمان ريشه در موارد با پيچيدگيهاي آناتوميك توصيه مي گردد.

هدف درمان ریشه دبریدمان کامل کانال ریشه ای و حذف کامل ميکروارگانیسم ها و محصولات جانبی آن ها از سیستم کانال ریشه و سیل موثر سیستم کانال می باشد.این هدف بدون آگاهی کامل از مورفولوژی کانال ریشه ای بدست نخواهد آمد(1).

يكي از علل شايع شكست درمان ريشه غير جراحي، عدم توانايي درمان موثر تمامي كانالهاي ريشه است. مطالعات فراوانی در مورد مورفولوژی کانال ریشه در جمعیت های مختلف ارائه شده است که مسلما از اهمیت زیادی برای اندودنتیست ها و دندانپزشکان عمومی که خواهان انجام درمان های ریشه هستند، برخوردار است (2).

(2-1) كليات

1-2-1 تکامل دندان

اولین نشانه های تکامل ماکروسکوپی دندان های مولر شیری فک بالا در 5/12 هفتگی آغاز می شوند. زمان اولین نشانه های کلسیفیکاسیون دندان مولر اول شیری فک بالا در 5/15 هفتگی ودندان مولر دوم شیری فک بالا در 19 هفتگی می باشد.هنگام تولد سه چهارم ارتفاع اکلوزوژنژیوالی تاج مولر اول شیری فک بالاو یک چهارم ارتفاع اکلوزوژنژیوالی تاج مولر دوم شیری فک بالا کلسیفیه شده است (3).

دندان مولر دائمی اول و دوم در حدود هفته بیستم دوره جنینی شروع به تکامل می کنند. این در کامل در طی مراحلی متوالی صورت می گیرد. تکامل تاج در حدود 5/2 الی 3 سالگی رخ می دهد در حالی ریشه دندان حدود 9 الی 10 سالگی کامل می شود. این رویداد ها در طی یک توالی شامل شروع تقسیم سلولی، رشد سلولی، تمایز و رسوب عاح و مینا رخ می دهند (4).

دندان ابتدا از یک لایه سلول اپی تلیالی به نام دنتال لامینا تشکیل می شود. مراحل تشکیل دندان از دنتال لامینا با توجه به شکل دندان به سه مرحله تقسیم می شود. ابتدا یک توده شبیه جوانه گل بوجود می آید[1]. مشخصه این مرحله تکثیر سلول های اپیتلیالی به داخل اکتومزانشیم می باشد. سپس این توده انواژینه شده و به آن کلاهکی شکل گفته می شود[2]. به این توده سلولی ارگان مینایی هم گفته می شود. در نهایت با رشد جوانه دندان و عمیق تر شدن این انواژیناسیون مرحله زنگی شکل رخ می دهد[3]. در طی تکامل تاج دندان بافتی که در داخل این انواژیناسیون یا همان ارگان مینایی به دام می افتند تولید پالپ دندان را می نماید و در مراحل ابتدایی به آن دنتال پاپیلا گفته می شود (5). 

سلول های لایه خارجی ارگان مینایی در اثر تمایز به آملوبلاست ها تبدیل می شوند که تولید مینا را می نمایند. از طرفی دیگر سلول های داخلی ارگان مینایی با تمایز خود به ادونتوبلاست ها در تشکیل عاج شرکت می نمایند (5).

همچنین اکتومزانشیم اطراف ارگان مینایی به دنتال ساک تبدیل شده و در تشکیل لیگامان پریودونتال شرکت می نماید(5).

شروع رسوب ماتریکس عاجی غیر مینرالیزه از نوک کاسپ ها رخ می دهد. به اولین لایه معدنی عاج که تشکیل می شود، منتل دنتین گفته  می شود که ضخامت حدود 20 میکرون دارد (5).

پس از رسوب اولین عاج، آملوبلاست ها شروع به تشکیل مینا می نمایند و با کامل شدن رسوب و تشکیل مینا، ریشه هم آغاز به تشکیل می کند. در محلی که سلول های داخلی و خارجی ارگان مینایی به یکدیگر متصل می شوند، لوپ سرویکال گفته  می شود. با شروع رشد این لوپ سرویکال به ساختاری به نام غلاف اپی تلیالی هرتویگ تشکیل می شود. این غلاف تعیین کننده اندازه، شکل و طول ریشه های دندان می باشد. در حالتی که دندان تک ریشه باشد، این غلاف از سمت های مختلف به سمت هم رشد می کنند تا اینکه تنها یک سوراخ کوچک باقی می ماند. به این پرولیفراسیون، دیافراگم اپی تلیالی گفته می شود. در دندان های دو ریشه دیافراگم در دو ناحیه رشد می کنند و از دو طرف به هم می رسند و در نتیجه دو سوراخ ایجاد می شود. در دندان های سه ریشه هم این تکثیر در سه جهت رخ داده و سه سوراخ ایجاد می شود (4). 

زمانی که اولین لایه عاج در ریشه شکل می گیرد، سلول های دنتال ساک با مهاجرت به نزدیک ریشه و نیز تمایز به سمنتوبلاست ها، شروع به تشکیل سمان می نمایند(5).

تشکیل ریشه کمی پیش از رویش دندان به داخل دهان آغاز می شود  و زمانی که دندان به موقعیت نهایی خود رسیده باشد، حدود دو سوم ریشه تشکیل شده است. کامل شدن ریشه حدود دو الی سه سال پس از تکمیل رویش کامل می شود (5). 

 

2-2-1 نحوه تشکیل کانال های لترالی

زمانی که یکپارچگی غلاف هرتویگ از بین می رود و یا یک قسمت از ریشه ادونتوبلاست ها قادر به ساختن عاج نباشند، یک نقص در دیواره عاجی ریشه بوجود می آید که در نهایت موجب تشکیل یک کانال فرعی میان دنتال ساک و پالپ می شود. این کانال های فرعی در هر منطقه ای از ریشه ممکن است تشکیل شوند اما در یک سوم انتهایی ریشه بیشتر شیوع دارند (6). اما مورد قبولترین تئوری در مورد نحوه تشکیل کانال های فرعی، به دام افتادن یک رگ خونی در غلاف اپی تلیالی هرتویگ می باشد. در صورتی که قسمت های اطراف این رگ عاج سازی رخ ندهد در نهایت یک کانال فرعی تشکیل می شود (7).